Waterrietzangers: wereldwijd bedreigd, maar nu te zien

Bericht uitgegeven door SOVON Vogelonderzoek Nederland op dinsdag 10 augustus 2010

In ons land is de waterrietzanger een van de meest bedreigde soorten die doorgegeven kan worden in het kader van het Bijzondere Soorten Project (BSP) van SOVON. Wereldwijd is het een sterk bedreigde soort, die ook af en toe in ons land opduikt. De eerste twee weken van augustus is de tijd om hem in ons land te zien. Maar, veel geduld is vereist, want hij laat zich niet gemakkelijk bekijken.

Waterrietzangers zijn speciaal aangepast aan het leven tussen bijvoorbeeld zeggestengels. Zo hebben ze een extra lange middenteen waarmee ze meerdere stengels in één keer kunnen grijpen. Vrijwel alle waterrietzangers die in het najaar in ons land worden waargenomen zijn juveniele vogels. Deze zijn van volwassen vogels te onderscheiden door hun meer gele grondkleur en ongestreepte (in plaats van fijn gestreepte) borst en flanken. Waterrietzangers lijken ook nog eens heel sterk op de in ons land veel algemenere rietzanger.

Wereldwijd bedreigd
Waterrietzangers broeden in natte zeggemoerassen in Wit-Rusland, Polen, Oekraïne, Hongarije, Litouwen, Rusland en het uiterste oosten van Duitsland nabij de Poolse grens. Het grootste deel van de populatie zit in de eerste drie landen. De Europese populatie wordt geschat op zo’n 13.500 tot 21.000 zingende mannetjes. Het verdwijnen van zeggemoerassen en traditionele landbouwmethoden, en veranderingen in de waterhuishouding leidden in de afgelopen eeuw tot een enorme afname. In de kerngebieden nam het oppervlakte geschikt moeras in de periode 1970-2000 af met maar liefst 80-90%. Het is aannemelijk dat de populatie waterrietzangers een vergelijkbare achteruitgang heeft laten zien. In Nederland werd de soort tot 1941 nog als broedvogel vastgesteld, met name in Noordwest-Overijssel en Friesland.

Vuurtorenslachtoffers
De waterrietzanger was in het verleden in ons land een regelmatige vuurtorenslachtoffer: hij werd bijvoorbeeld maar liefst zeven maal vaker dood vastgesteld dan zijn gelijkende broer de rietzanger. Een geleidelijke afname van het aantal vuurtorenslachtoffers in de loop van de vorige eeuw weerspiegelt waarschijnlijk de populatieafname. Daarnaast is de verlichting van de vuurtorens in de loop der tijd aangepast, waardoor er minder vogels tegenaan vliegen. Op Texel en Terschelling is een hekwerk om de verlichting van de vuurtoren geplaatst en wordt de toren zelf verlicht, waardoor er minder slachtoffers vallen. De vogels zitten nu vaak op het hekje en kijken gebiologeerd naar het licht.

Een blik op www.waarneming.nl  toont aan dat er ook in de eerste dagen van augustus weer op verschillende plekken van het land waterrietzangers zijn gezien, met name in de kuststreek. Het vinden van waterrietzangers is overigens niet eenvoudig en vergt veel geduld. De vogels laten zich zelden langdurig open en bloot bekijken; doorgaans zitten ze laag verscholen in het zeggemoeras.

Tekst: Harvey van Diek, SOVON Vogelonderzoek Nederland
Foto: S. Seyfert, GNU-licentie voor vrije documentatie