Huisdieren vinden de kreeften vaak ook erg boeiend

Rivierkreeften op het land

EIS Kenniscentrum Insecten
16-SEP-2017 - Het is al veel mensen opgevallen de laatste weken: kreeften op het land! Zelfs in het Jeugdjournaal werd er aandacht aan besteed. Maar waarom komen die kreeften, die normaal gesproken in het water leven, nu opeens het land op? En welke soorten kun je in Nederland eigenlijk tegenkomen?

In Nederland komt oorspronkelijk één inheemse kreeftensoort voor: de Europese rivierkreeft (Astacus astacus). Deze kwam vroeger voor in het zuidoosten van Nederland en in het rivierengebied. Tegenwoordig is deze soort, op één plek na, volledig uit Nederland verdwenen. De combinatie van bevissing, watervervuiling, kanalisatie van beken en rivieren, maar vooral de uitbraak van de zogenaamde kreeftenpest heeft deze soort in Nederland zo goed als de das om gedaan.

De kreeftenpest, die veroorzaakt wordt door de schimmelachtige oömyceet Aphanomyces astaci, komt van oorsprong uit Noord-Amerika en is in Europa in eerste instantie onafhankelijk van de Amerikaanse exotische kreeften terecht gekomen. Nadat in heel Europa massasterfte optrad (om de toen nog onbekende redenen) zijn ter compensatie Amerikaanse kreeftensoorten naar Europa gehaald. Deze soorten zijn drager van de ziekte, maar ze zijn zelf resistent, waardoor ze maar weinig last ondervinden van de ziekte. Inmiddels hebben zich zes uitheemse soorten rivierkreeften in Nederland gevestigd. Meestal hebben ze zich verspreid vanuit een introductie buiten Nederland.

Amerikaanse rode rivierkreeft in dreighouding

De soorten die nu massaal op het land worden gezien, zijn de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) en in mindere mate de gestreepte Amerikaanse rivierkreeft (Procamarus acutus). Na een hevige regenbui komen vooral vanuit de Randstad zeer veel meldingen binnen van kreeften op fietspaden en in weilanden. Dit is een jaarlijks terugkerend fenomeen en het gedrag is hetzelfde in het oorspronkelijke verspreidingsgebied (Oost, Centraal- en Noord-Amerika), waar de dieren leven in periodiek uitdrogende moerassen. Na een periode van hoge watertemperaturen, in Nederland meestal in de nazomer, worden de dieren sexueel actief. Mannetjes gaan op zoek naar vrouwtjes en vrouwtjes gaan op zoek naar een veilig heenkomen onder de grond om de eieren af te zetten. Op vochtige dagen worden lange wandelingen over land niet geschuwd en vrouwtjes graven zelfs holletjes op het land, herkenbaar aan de ‘molshopen’ of ‘schoorstenen’. In het gebied van herkomst valt deze tijd samen met een periode van periodieke droogval, wat de dieren in staat stelt om in gebieden te leven waar bijna geen (roof)vissen voorkomen. In Nederland is echter geen sprake van droogval, maar leven de dieren vaak wel in watersystemen die redelijk vervuild en soortenarm zijn.

De rode Amerikaanse rivierkreeft is te herkennen aan de rode, slanke scharen met lichtrode knobbels, de doorn op de binnenkant van de eerste schaarpoten, en het uniform rode lichaam. Het gedrag op het land is ook kenmerkend; de rode Amerikaanse rivierkreeft zal bij benadering namelijk zijn typische dreighouding vertonen.

De andere soorten zal men minder vaak op het land aantreffen, maar het is altijd belangrijk om ze goed te bekijken, ook om een aantal nog ongevestigde incidentele exoten te kunnen herkennen. Zie hiervoor de Soortzoeker.

De kreeften zijn ongevaarlijk voor mensen. Ze veroorzaken echter wel problemen omdat ze invasieve exoten zijn en zo een bedreiging vormen voor de laatste Europese rivierkreeften. Ook kunnen ze door hun graafgedrag oevers beschadigen. Verplaats een kreeft dan het liefst ook zo min mogelijk en zet deze hooguit terug in de vijver of sloot waar hij vandaan kwam.

Tekst: Daan Drukker, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Saskia Frinking (leadfoto: huisdieren, zoals het hondje Lucky, vinden de kreeften vaak ook erg boeiend); Hans Niekus