Infographic zoute en zilte natuur in Nederland

Herstel deltanatuur helpt Nederland beschermen tegen zeespiegelstijging

WWF Nederland
1-NOV-2017 - Nederland kan de deltanatuur in Zeeland en Zuid-Holland terugbrengen, en tegelijkertijd het landschap beschermen tegen zeespiegelstijging. Door natuur en water de ruimte te geven, ontstaat een groene kustverdediging als alternatief voor hogere dijken, dammen en meer stortsteen. Een open verbinding tussen zee en rivier, en herstel van delta-ecosystemen geeft ook trekvogels en -vissen een toekomst.

Dit staat in het Living Planet Report ‘Zoute en Zilte Natuur in Nederland’. Het rapport is een samenwerking van het Wereld Natuur Fonds (WNF) met de soortenorganisaties, Sovon en Naturalis Biodiversity Center. Dit tweede rapport over trends in dierpopulaties in Nederland concentreert zich op de Zuidwestelijke Delta, de Waddenzee, de Noordzee, de kust en de duinen. Niet eerder werden voor deze gebieden zoveel data van onderzoeksinstellingen en de soortenorganisaties over diersoorten samengebracht en geanalyseerd.

Deltanatuur

Het Living Planet Report beschrijft dat veel oorspronkelijke natuur in de Nederlandse delta is verdwenen door de bouw van de Deltawerken, inpolderingen, verdieping van vaargeulen en vervuiling. De Deltawerken hebben het Haringvliet en de Grevelingen volledig afgesloten van zee. Vissen als paling, zalm, zeeprik- en -forel en de steur die tussen rivier en zee trekken, zijn sterk achteruitgegaan of helemaal verdwenen. Ze stoten letterlijk hun neus tegen dijken en dammen.

De natuur in de Wester- en Oosterschelde is sinds 1990 weer licht hersteld. De Westerschelde is schoner geworden: hier profiteren bodemdieren en vissen van. Visetende vogels in de Oosterschelde doen het beter door natuurontwikkelingsprojecten en helderder water. Maar dit herstel valt in het niet bij het natuurverlies van de vorige eeuw.

Infographic zoute en zilte natuur in Nederland

Trekvogels in gevaar

Verontrustend is dat zandplaten in de Ooster- en Westerschelde steeds verder afkalven. Oorzaken zijn het uitbaggeren van de vaargeul in de Westerschelde en veranderde stromingspatronen in de Oosterschelde door de stormvloedkering. De laatste tien jaar gaat het daardoor slechter met vogelsoorten die op droogvallende wadplaten hun eten zoeken. Op termijn dreigt de delta zelfs in gevaar te komen als pleisterplaats voor soorten als de scholekster, tureluur, zilverplevier, kanoet en de bonte strandloper. In het afgesloten Haringvliet en Grevelingenmeer is geen getij meer, waardoor wadplaten en veel geschikte broedgebieden voor vogels zijn verdwenen. Het Living Planet Report breekt daarom een lans voor natuurlijke oplossingen voor waterveiligheid. Het alsmaar ophogen van dijken en ander waterkeringen is niet wenselijk voor natuurherstel en -bescherming, en voor het Nederlandse landschap.  

Natuur als bondgenoot

Kirsten Schuijt, directeur Wereld Natuur Fonds: “We staan voor een enorme opgave om de komende decennia droge voeten te houden. Laten we dat slim doen door de natuur te omarmen als bondgenoot tegen gevolgen van klimaatverandering. Nederland kan een voorbeeld worden van een drukbevolkte delta waar het veilig en mooi leven is, en waar de natuur floreert.”

Er wordt al geëxperimenteerd met doorlaatbare dijken, zodat natuurlijke getijdepolders ontstaan waar vogels voedsel kunnen zoeken, en die door aangevoerd slib vanzelf hoger worden. WNF werkt aan een proef in de Voordelta, vlak voor het Haringvliet, om schelpdierbanken te herstellen. Mossel- en oesterbanken, die vroeger een groot deel van de Noordzeebodem besloegen, zijn kraamkamers en voedsel- en schuilgebieden voor veel diersoorten en kunnen fungeren als natuurlijke golfbreker. Door vooral intensieve visserij met sleepnetten, maar ook door ziektes en weersveranderingen zijn deze grotendeels verdwenen.

Open verbindingen

In het Living Planet Report staat dat herstel van de natuurlijke dynamiek in de Zuidwestelijke Delta, waardoor weer zandplaten en kwelders ontstaan, een duurzame en klimaatbestendige oplossing kan zijn voor de stijgende zeespiegel. Waar mogelijk kunnen ook open verbindingen tussen zee en rivieren worden hersteld. De eerste stappen in deze richting worden in 2018 gezet. De sluizen in het Haringvliet gaan dan op een kier, zodat trekvissen als de zeeforel en de zalm weer in brak water kunnen wennen voor hun tocht vanuit zee naar de rivier, of andersom. Ook de steur, waarvan enkele zijn uitgezet voor herintroductie in de Rijn, moet kunnen trekken tussen zee en rivier.

Tekst en infographic: Wereld Natuur Fonds