Het regent weer rivierkreeften

In de Nederlandse natuur hebben zich afgelopen decennia verschillende rivierkreeftsoorten gevestigd. De opeenvolgende soorten en vestigingen zijn grotendeels een afspiegeling van opeenvolgende handelsstromen van rivierkreeften voor consumptie. Momenteel staat de teller op zes gevestigde soorten. De meeste daarvan komen uit Noord-Amerika en de meeste zijn ‘strikt’ aquatisch. Natuurlijk, een rivierkreeft met pech komt wel eens op het land terecht door maai- of baggerwerkzaamheden, maar een beetje ‘verstandige’ rivierkreeft zal zich niet wagen aan een uiterst risicovolle wandeltocht over land, waar de kans op predatie groot is, de kans tot verdediging klein en wegzwemmen niet mogelijk. Toch zijn er soorten die stelselmatig de straat oversteken. Waarom?

Rode Amerikaanse rivierkreeft

Eén soort die in het najaar massaal het land op gaat is de rode Amerikaanse rivierkreeft, momenteel een van de talrijkste en snelst uitbreidende rivierkreeften in Nederland. Je kunt je klok er haast op gelijk zetten: onweer in augustus = rivierkreeften op straat. Vooral in de vroege ochtend worden ze gemeld. De dieren zijn vooral nachtactief (vermoedelijk is dit veiliger voor de dieren), maar het feit dat veel mensen vanaf eind augustus weer vroeg naar kantoor en naar school gaan draagt er vermoedelijk aan bij dat ze veel gezien worden. 

De trek van rode Amerikaanse rivierkreeften in het najaar is tot op zekere hoogte equivalent aan de paddentrek in het voorjaar. Onder invloed van het opgewarmde water in de zomer zijn de dieren geslachtsrijp en sexueel actief geworden. Tegen het eind van de zomer wordt het voor de vrouwtjes tijd om de eieren af te zetten, waarbij ze op zoek gaan naar een veilig onderkomen. De rode Amerikaanse rivierkreeft is een uitstekende graver en veel vrouwjes kiezen ervoor om een holletje te graven op het land. Hier verblijven ze, met eitjes onder de staart, enkele weken ter hoogte van de (grond)waterspiegel. Pas wanneer de jongen de eerste vervellingen hebben doorgemaakt, keren ze met jong en al weer terug naar het water. Een relatief groot deel van de rivierkreeften op straat heeft betrekking op vrouwtjes, vaak met eieren of jongen.

Het trekgedrag kent vermoedelijk ook een evolutionaire verklaring. De rode Amerikaanse rivierkreeft is in het gebied van herkomst (zuidelijke Verenigde Staten) een specialist van periodiek uitdrogende systemen. De droge perioden overleven de dieren door zich in te graven. Letterlijk een ‘hardvochtig’ bestaan, maar als er dan regen valt, krijgen ze er een maagdelijk leefgebied voor terug met weinig concurrenten en weinig (vis)predatoren. Oftewel: regen in het najaar stelt dieren van nature in staat om nieuwe gebieden te koloniseren met gunstige overlevingskansen voor zichzelf en het jonge broedsel. Regen in het voorjaar echter, is helemaal niet gunstig voor de rivierkreeft. Grote kans immers dat de nieuwe regenplas binnen de kortste keren is uitgedroogd en dat de rivierkreeft maandenlang ‘opgesloten’ zit in een vochtig hol onder de grond.

Zoekkaart

De rode Amerikaanse rivierkreeft is te herkennen aan de rode, slanke scharen met lichtrode knobbels, de doorn op de binnenkant van de eerste schaarpoten, en het uniform rode lichaam. Voor het herkennen van de verschillende soorten kan de zoekkaart (pdf; 8,5 MB) geraadpleegd worden.

Om de opmars van rivierkreeften te kunnen volgen en het trekgedrag beter te kunnen begrijpen zijn meldingen zeer welkom! Deze kunnen worden gemeld via Waarneming.nl of Telmee.nl.

Tekst en foto's: Bram Koese, EIS Kenniscentrum Insecten