Honingorchis

Kennemerstrand; topgebied voor Groenknolorchis en Honingorchis

FLORON
27-AUG-2019 - Het IJmuidense Kennemerstrand geniet een zekere faam onder orchidofielen vanwege het voorkomen van de zeldzame orchideeënsoorten Honingorchis en Groenknolorchis. Beide soorten zijn sinds hun jaar van eerste waarneming spectaculair in aantal toegenomen. De focus ligt nu op behoud van de kwetsbare vegetatie in dit bijzondere natuurgebied.

Kennemerstrand

Groenknolorchis

Door sedimentatie van grote hoeveelheden zand is het Kennemerstrand plaatselijk meer dan één kilometer breder geworden, na de verlenging van de zuidpier van de haven van IJmuiden in de jaren zestig van de vorige eeuw. Na de aanleg van het Kennemermeer in 1993 en het opwerpen van duintjes met het vrijkomende zand aan de zeezijde van het strand, is daarachter de huidige vochtige duinvallei ontstaan. Het zuidelijk deel met een oppervlakte van ongeveer vijftig hectare is nu onderdeel van het Natura 2000-gebied Kennemerland-Zuid. Het bijbehorende beheerplan richt zich op de ontwikkeling van de kwalificerende habitattypen en van de habitatrichtlijnsoort Groenknolorchis.

Mede dankzij het beheer door een kleine groep vrijwilligers van KNNV-werkgroep, Vrienden van het Kennemerstrand, heeft het vroegere strand zich tot een botanisch bijzonder rijke primaire duinvallei ontwikkeld, met zeldzame soorten als Slanke gentiaan, Teer guichelheil, Parnassia en meerdere orchideeën. De werkgroep voert het jaarlijkse maaibeheer uit, maakt de beheerplannen en verzorgt de rapportage van het flora- en faunaonderzoek. De ontwikkelingen op floristisch gebied worden nauwgezet gevolgd en wanneer nodig wordt het beheer bijgesteld.

Honingorchis en Groenknolorchis floreren

In de eerste helft van juli 2019 is de jaarlijkse telling van Honingorchis en Groenknolorchis op het Kennemerstrand uitgevoerd door Vrijwilligers van de KNNV en de Werkgroep Europese Orchideeën (WEO). De in Nederland zeer zeldzame Honingorchis was over grote delen van de jonge duinvallei te vinden. 5070 bloeistengels zijn geteld; bijna een verdubbeling ten opzichte van 2018.

De Groenknolorchis had het door de aanhoudende droogte beduidend moeilijker en werd voornamelijk gezien in het natste zuidelijke deel. De meeste planten waren klein van stuk en bloeiden niet. Dit komt waarschijnlijk door de droogte of een dichte en hoge vegetatie van voornamelijk Moerasrolklaver in het zuiden en op de meeroever. Desondanks telde de werkgroep een recordaantal van 27.600 planten (bloeiend en vegetatief). Daarmee kan het Kennemerstrand gerekend worden tot één van de grootste groeiplaatsen van Groenknolorchis in Nederland.

Aantal getelde Groenknolorchissen en Honingorchissen sinds het jaar van eerste waarneming

Moerasrolklaver rukt op

De recente uitbreiding van Moerasrolklaver baart enige zorgen, gezien de concurrentiekracht ten opzichte van Groenknolorchis. Deze toename kan het gevolg zijn van het opdringen van fosfaatrijk water uit het Kennemermeer naar de laaggelegen delen van het Kennemerstrand. Het gebied wordt in normale, regenrijke jaren voornamelijk gevoed door voedselarme neerslag en kwelwater uit de duinen, maar ontvangt daarvan door de aanhoudende droogte alweer enkele jaren onvoldoende. Het zoveel mogelijk vasthouden van regenwater in de dikke moslaag (natuurlijke spons) kan het proces van voedselverrijking vertragen en beschermt Groenknolorchis tegen uitdroging en oprukkende Moerasrolklaver. Voorzichtig maaibeheer en weinig betreding worden daarom aanbevolen.

Tekst: Jos Lammers en Joop Mourik, Werkgroep Europese Orchideeën
Foto's: Jos Lammers (leadfoto: Honingorchis); Werkgroep Europese Orchideeën