Op ontdekkingstocht in je eigen omgeving met de mooiste natuurboeken uit 2020!

Je loopt er honderd keer per dag overheen en je merkt ze niet op: stoepplantjes. Wij ondankbare stadsbewoners noemen ze ook wel onkruid. Maar deze planten vragen geen onderhoud en dragen wel bij aan de biodiversiteit in de stad. Zo bieden ze voedsel en een schuilplaats aan bestuivers en andere insecten. Tijd om deze stadsbewoners meer te gaan waarderen. Dus verdiep je deze kerstvakantie eens in de wondere wereld der stoepplanten.

Dat kan met de minigids Stoepplantjes - 52 stoepplantjes herkennen, ontwikkeld door uitgever KNNV in samenwerking met Hortus Botanicus Leiden. Met de zoekkaart kun je 52 stoepplantjes buiten opzoeken. Download de Stoepplantjes-poster (pdf: 3,3 MB), ga op pad en vink alle stoepplantjes af die je tegenkomt. Neem een stoepkrijtje mee en schrijf de naam van het plantje erbij. Zo kunnen andere mensen ook iets leren van jouw wandelingen! In Engeland werd botanisch stoepkrijten een ware rage. Veel krijt- en wandelplezier!  

Ontdek stadsplanten in het wild

Maar er groeit nog veel meer in de stad. Zo brengt stadsecoloog Ton Denter in zijn Stadsflora van de lage landen de wilde flora van de Nederlandse en Vlaamse steden en hun verhalen in beeld. Met maar liefst achthonderd stadsplanten en tachtig recent ontdekte soorten. Volgens Denters kunnen steden qua plantenrijkdom wedijveren met natuurgebieden. En wist je dat stadsplanten taaie rakkers zijn?  In steden wordt het gemiddeld warmer dan op het platteland. Daarom kunnen alleen taaie en hittebestendige planten overleven in de stad. Zoals bijvoorbeeld het herderstasje of het varkensgras.

Het leukste aan Denters boek zijn de 26 wandelroutes die hij met lokale floristen uitzette in 26 Nederlandse en Vlaamse steden. De wandelroutes verbinden de flora van de steden met unieke verhalen over de geschiedenis van die stad. Ontdek hoe de Amsterdamse flora net zo multicultureel als haar bevolking is. Maak kennis met de Rotterdamse haven die hofleverancier is van vreemde planten die heimelijk met vrachten binnenkomen. Of bekijk de unieke muurflora aan de Amersfoortse grachten waar je onder andere de tripmadam kan bewonderen. Zet eens je wekker ’s ochtends en wandel zo’n mooie route. In de vroege ochtend kom je namelijk geen kip tegen. De halve wereld nog op een oor en jij al wandelend op wilde plantentocht in een door mist versluierde stad. Mooi toch?   

Daal af in je eigen bodem

En nee, we mogen niet op reis deze kerst. Maar om verborgen schatten te ontdekken, hoef je niet het vliegtuig naar Verweggistan te nemen. Je ontdekt ze namelijk gewoon in je eigen bodem. Eigenlijk toch raar dat we alle uithoeken van de wereld verkennen, maar zo weinig afweten van de wereld onder onze voeten? Tuinjournalist Romke van de Kaa brengt daar verandering in met De onderwereld in jouw tuin. Laat je meenemen op reis door de ondergrondse gemeenschap van larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben en geleedpotigen. Wist je bijvoorbeeld dat in een emmer tuingrond tien keer zoveel biodiversiteit te vinden is als in de hele Amazone? En wat is het nut van slakken en aaltjes in je tuin?

Net als reizen je blik op je wereld verandert, zal jij nooit meer met dezelfde blik naar jouw tuin kijken. Haal een schepje uit de schuur en ga op ondergrondse ontdekkingstocht! Heb je geen tuin? Geen nood! In jouw omgeving is vast wel een stukje grond te vinden waar je in de bodem kan wroeten. De tip van Van de Kaa? Wie zijn bodem liefheeft, moet deze met rust laten en niet te veel spitten. Lees voor meer bodemtips ook eens het interview Bodem dooie boel? Schijn bedriegt met bodemspecialist en Atlas-medewerker Liesbet Dirven.   

Openluchtconcert in stiltegebied?

Misschien herken jij wel het geluid van een kievit, grutto of koekoek. Dat is niet zo moeilijk. Deze vogels danken hun naam aan het geluid dat ze maken. Maar kun jij een rietzanger van een fitis onderscheiden? Misschien wel na het lezen van Wat zingt daar? van natuurjournalist en geluidenspecialist Dick de Vos. Hij helpt beginnende vogelliefhebbers op weg om vogelzang te leren herkennen. De Vos ordent de vogels in zijn boek niet in families, maar op zangtype. Hoe snel zingen de vogels, hoe bouwen ze hun liedje op en welke patronen ontstaan zo? Want wist je dat de grasmus de rocker onder de vogels is met zijn hese doorgedronken stem? Of dat de wielewaal een uitstekende jodelaar is? Met de app BirdSoundsEurope kun je de geluiden opzoeken.

Ga lekker op je balkon of in je tuin zitten en luister of je een vogel aan zijn geluid kunt herkennen. Of bezoek een van de stiltegebieden voor een openluchtconcert van onze gevederde vrienden. Kijk wel even bij Natuurmonumenten aan welke richtlijnen je je moet houden. Heb je kinderen? Lees samen met hen de Slimste Vogelgids voor kinderen van Jan Rodst. Kun je lekker met elkaar op pad om vogels te spotten. Blijf jij liever binnen of moet je binnen blijven? Haal de natuur naar binnen en luister eens naar het album Birds’ Eye View van saxofonist Ad Colen. Hij liet zich in het bos inspireren door vogelzang en vertaalde deze naar mooie jazzcomposities.  

Lekker binnenblijven? Luister naar wat bomen vertellen

Wat bomen ons vertellen van Valerie Trouet mag niet ontbreken op dit lijstje inspirerende natuurboeken. Dit boek won dit jaar de Jan Wolkersprijs voor beste natuurboek van 2020. Duik met Valerie Trouet mee in de dendrochlogie: de techniek om uit jaarringen van bomen informatie te halen. Want bomen kunnen ons van alles vertellen over de geschiedenis van klimaatverandering. Elk schoolkind weet dat de jaarringen de leeftijd van een boom verraden. Maar wist je dat bomen bij drogere periodes dunnere jaarringen aanmaken? Of dat de jaarringarchieven van bomen ons inzicht geven in lange natte periodes, bosbranden, insectenplagen en veel meer?

Reis met Trouet mee rond de aarde: van haar lab in Arizona tot afgelegen dorpen in Afrika of radioactieve bossen in Rusland. Trouet maakt duidelijk dat er heel veel is onderzocht, maar dat ook een wereld valt te winnen als het gaat om bomenonderzoek. Letterlijk, want het loont om naar de verhalen van de boomjaarringen te luisteren. Die kunnen ons inspireren tot inventieve manieren om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten of te beïnvloeden.

Kijk eens omhoog

Nog tijd over? Kijk dan eens ‘s avonds omhoog. Want ook daarboven valt genoeg te ontdekken. Zo stond 21 december volgens experts de Bethlehemster aan de hemel. Een conjunctie van Jupiter en Saturnus die eens in de achthonderd jaar voorkomt. Kijk waar jij sterren kan kijken in ons land op de kaart Hemelhelderheid op Atlas Leefomgeving. Sterrendeskundige Govert Schilling helpt je op weg in het jaarboek Sterrenkunde. Want waar vind je Grote Beer? En welke ster staat daar rechts van de maan? Sterrenkijken verveelt nooit, want de sterrenhemel is altijd weer anders!

Op naar 2021!

Genoeg dingen die je wel kunt doen dus! Het Atlasteam wenst jou fijne feestdagen en een mooi nieuw jaar. Op naar 2021! Wist je dat Atlas ook een hele gave eigen tool heeft om de kwaliteit van jouw leefomgeving te ontdekken? Je hoeft er je deur niet eens voor uit! Kijk op Check je plek en check jouw adres! Hoe is de luchtkwaliteit in jouw buurt? En houd de Atlassite in de gaten. Daar vind je op 21 januari 'Check je plek 2.0' met nieuwe functionaliteiten. Wij kijken uit naar een mooi nieuw Atlasjaar.

Tekst: Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving 
Afbeeldingen: Alex Bos; Kees de Heer; Rollin Verlinde; Uitgeverij Fontaine; Vroege Vogels; Atlas Leefomgeving