Eikenprocessierupsen die worden aangevallen door een sluipvlieg

Sluipvliegen aan het werk bij de dennenprocessierups

Hellingman Onderzoek en Advies, Wageningen University
14-FEB-2016 - De eikenprocessierups heeft zich in 25 jaar tijd vanuit het zuiden over heel Nederland verspreid. Ook de dennenprocessierups rukt op naar het noorden en heeft inmiddels de grens tussen Frankrijk en België bereikt. Een natuurlijke vijand van de dennenprocessierups is de sluipvlieg. Silvia Hellingman legde op film vast hoe verschillende soorten sluipvliegen hun eitjes op de rupsen leggen.

De dennenprocessierups (Thaumetopoea pytiocampa) is even gevaarlijk als de eikenprocessierups en in bepaalde situaties nog gevaarlijker, omdat hij om zich te verpoppen een plek zoekt om zich in te graven. Hierbij komt hij regelmatig op wegen en in tuinen terecht. Door dit wandelgedrag is het risico van blootstelling aan brandharen bij de dennenprocessierups groter dan bij de eikenprocessierups. Een eikenprocessierups heeft circa 700.000 brandharen per rups, een dennenprocessierups heeft circa 1 miljoen brandharen.

Dennenprocessierupsen in processie op de weg op zoek naar een plaats om zich in te graven

Sluipvliegen

De dennenprocessierups kent veel natuurlijke vijanden, waaronder sluipvliegen (Tachinidae). Het uiterlijk van de verschillende soorten sluipvliegen verschilt sterk. Sommige lijken veel op de gewone huisvlieg, andere lijken op wespen en zweefvliegen. De meeste volwassen vliegen leven van nectar en stuifmeel en hun larven zijn parasitair. Ze hebben een gastheer nodig om zich verder te ontwikkelen, zoals rupsen.

Jachttechnieken van de sluipvliegen

Een groot aantal sluipvliegsoorten zet de eitjes direct op het lichaam van de rupsen af. De larfjes komen vrij snel uit en boren zich naar binnen. Andere soorten brengen het ei via een wondje in het lichaam van de rups. Er zijn ook sluipvliegen die veel eitjes op een blad afzetten in de buurt van rupsen. Deze eitjes worden opgegeten en komen uit nadat de rupsen ze hebben ingeslikt.

In de onderstaande video zijn drie verschillende soorten sluipvliegen aan het werk te zien. Een daarvan is erg actief bezig, loopt heen en weer met de processie mee en zet het eitje af. Een andere sluipvlieg houdt de wacht vlakbij de plek waar de rupsen zich ingraven. De rupsen staan vaak een poosje stil en het afzetten van de eitjes gaat dan een stuk eenvoudiger. De derde sluipvliegsoort begint bij de leider, gaat rustig naast de processie zitten en zet vervolgens haar eitjes af. Het is een soort van lopende band effect. Vaak mist ze de laatste rups zoals in het filmpje te zien is. Verder zijn er sluipvliegen die de rupsen parasiteren als ze nog in hun nesten zitten. De eerste actieve jager lijkt op een Compsilura concinnata, te herkennen aan de gele palpen en harige ogen. Om welke soorten sluipvliegen het precies gaat is echter onduidelijk.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Sluipvliegen die eitjes leggen op dennenprocessierupsen (film: Silvia Hellingman)

Wat gebeurt er met de rupsen?

In de geparasiteerde rups zullen de larven van de sluipvliegen zich verder ontwikkelen. In plaats van een vlinder komen er een of meerdere sluipvliegen uit.

Nest met dennenprocessierupsen

Het lijkt er op dat er dit jaar veel meer dennenprocessierupsen zijn in Spanje. Door de warme winter zijn ze eerder begonnen met hun processies. Ze wandelen al vanaf de derde week van januari, ruim 1 maand eerder dan normaal.

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies en Arnold van Vliet, Wageningen University
Foto's en film: Silvia Hellingman (leadfoto: dennenprocessierups en sluipvlieg)