Onderzoek bevestigt het gevaar van robotmaaiers voor egels

De kans is groot dat je iemand kent die een robotmaaier in zijn of haar tuin heeft. De verkoop van deze kleine automatische grasmaaiers is namelijk de afgelopen vijf jaar elk jaar met maar liefst 25 procent gestegen. De eerste robotmaaier werd uitgevonden in 1990, en ondertussen zijn ze uitgegroeid tot een vast onderdeel van menige tuinuitrusting. Maar hoe veilig is dit toestel voor de dieren in de tuin?

Alarmerende berichten

Op sociale media duiken er in Nederland en België geregeld alarmerende berichten op over het gevaar van de robots voor egels. Deze oproepen komen ook uit verschillende andere Europese landen. De dierenrechtenorganisatie PETA publiceerde vorige zomer een bericht waarin foto’s te zien zijn van een egel die door een robotmaaier werd verminkt. Ook in Zwitserland zijn gevallen gedocumenteerd. Erika Heller, uitbaatster van een Zwitsers egelopvangcentrum, vertelde aan het Zwitserse online dagblad 20 Minuten dat ze in één jaar tijd twintig fatale incidenten met de robotgrasmaaiers was tegengekomen. Ook in Nederland zien steeds meer egelopvangcentra een toename in het aantal (dodelijk) verwonde egels door robotmaaiers.

Bevraging bij eigenaars van robotmaaiers

Natuurpunt en Egelwerkgroep Nederland wilden met een bevraging te weten komen hoe groot de problematiek is, en hoe vaak egels onder robotmaaiers terechtkomen. De enquête werd verspreid via nieuwsbrieven, websites, sociale media en contacten met de pers. Niet minder dan 659 eigenaars van robotmaaiers vulden de enquête in. Daaruit blijkt dat één op dertig eigenaars weleens dode of gewonde egels teruggevonden heeft na activiteit van de robotmaaier. Er werd ook navraag gedaan of er ook andere dieren slachtoffer geworden waren van de grasmaaier. Naast egels werden er dode kikkers, padden, salamanders, slakken, mollen, muizen en zelfs een Chinese wolhandkrab en een jonge haas gemeld. Uit de bevraging kwam een goed beeld van de meest verkochte merken naar voren, en bleek dat dode egels niet alleen gemeld worden bij obscure merken die pas op de markt zijn en nog kinderziektes moeten wegwerken. Het gaat ook opvallend vaak mis bij eigenaars van toestellen van de marktleider, een merk dat prat gaat op de ingebouwde veiligheidsmechanismen. Daaruit blijkt dat de veiligheidsmechanismen van robotmaaiers inderdaad nog niet voldoende zijn om egels te ontzien. Nadat egels zich door intensivering van landbouwpraktijken uit het landbouwgebied hebben moeten terugtrekken en nu vooral in tuinen en parken voorkomen, betekent de razendsnelle opkomst van robotmaaiers - naast verkeer - een nieuwe bedreiging van hun voortbestaan in het huidige habitat dat hen nog rest.

Uiteenlopende veiligheidsmechanismen

Het potentiële gevaar van de robotmaaiers wordt niet ontkend door de fabrikanten. Ze raden consumenten aan om kinderen en dieren van het gazon weg te houden alvorens de robot begint te maaien. Af en toe wordt ook geadviseerd om hem niet ’s nachts te laten rijden. De fabrikanten bouwen er ook een aantal veiligheidsmechanismen in die ongelukken met mens en dier zouden moeten vermijden. Maar de ene robotmaaier is de andere niet en zowel het aantal verschillende soorten veiligheidsmechanismen als de kwaliteit ervan kunnen sterk verschillen. Zo is bijvoorbeeld de afstand tussen de messen en de rand van de grasmaaier meestal langer dan een vingerlengte om ongelukken bij optillen te vermijden, en zijn modellen met inklapbare messen veiliger dan modellen met een vast messenblad. De botssensor zorgt ervoor dat het toestel stopt, terugkeert en een andere richting uitgaat als het een obstakel tegenkomt, maar dus ook dat er niet over gevoelige lichaamsdelen of dieren gereden wordt. Deze veiligheidsmechanismen zijn grotendeels bedoeld voor kinderen, volwassenen, honden en katten, maar ze blijken dus niet afdoende voor egels en vooral met jonge egels. 

Egels in de verdrukking

Zicht op de omvang van het probleem is er nog niet. Wel is het zeker dat het niet goed gaat met de egel. Zo blijkt het aantal egels in Vlaanderen de afgelopen tien jaar bijna gehalveerd te zijn. Ook in Nederland klinken soortgelijke alarmerende berichten. Wat de precieze oorzaken daarvoor zijn, is nog niet bekend. Er is een heel scala van oorzaken mogelijk, maar er zijn alvast twee mogelijke oorzaken verder onderzocht. Het dalend aantal insecten en slakken - het voornaamste voedsel van egels - is een belangrijke kandidaat. Daarnaast is het dichte wegennetwerk een belangrijke oorzaak van sterfte bij egels. België heeft met gemiddeld vijf kilometer weg per vierkante kilometer (op Malta na) het dichtste wegennet van Europa. Nederland staat als volgende in de ranglijst met gemiddeld drie kilometer weg per vierkante kilometer. In België en Nederland staat de egel dan ook al tien jaar op nummer één als meest gemelde zoogdier onder de verkeersslachtoffers. Of ook de robotmaaiers een hand hebben in het afnemend aantal egels, is voorlopig nog onduidelijk. 

Wat kun je doen om ongelukken te vermijden?

De Zwitserse organisatie Pro-Igel Schweiz deed een kleine test (pdf: 1,7 MB) met vier soorten robotmaaiers om na te gaan welke modellen veilig zijn voor jonge egels. Slechts één van de geteste modellen (een van de marktleider) bleek veilig voor de (jonge) egels. Uit de test bleek dat het van groot belang is dat de afstand tussen de beschermende kap - waarin de botssensor verwerkt zit - en de grond niet groter is dan 4,5 centimeter. Wanneer de rand van de robotmaaier hoger is, dan rijdt de robotmaaier over jonge egels heen en kunnen ze geraakt worden door de messen.

Wil je dus zo een ongeluk vermijden? Laat de robotmaaier dan overdag rijden, verwijder op voorhand alle dieren van het gazon en koop een toestel met een lage rand (<4,5 centimeter) en met de nodige veiligheidsmechanismen. Vind je toch nog een gewonde egel? Breng het dan naar een egelopvangcentrum (Nederland) of een Opvangcentrum voor Wilde Dieren (Vlaanderen). Wil je écht een steentje bijdragen aan biodiversiteit? Laat de robotmaaier dan achterwege.

Tekst: Egelwerkgroep Nederland, Zoogdiervereniging en Natuurpunt
Foto's: Beverly Brouwer; Egelwerkgroep