Jaaroverzicht 2012

Het jaar 2012 had een lang groeiseizoen als gevolg van de zeer vroege start van de voorlente en een late herfst. Hieronder vindt u per seizoen een korte beschrijving van de seizoenen op basis van alle waarnemingen die via internet zijn doorgegeven. De waarnemingen die op papier zijn/worden opgestuurd worden later verwerkt.

Winter

De winter 2011/2012 was meteorologisch bijzonder. December en januari waren zacht. De gemiddelde temperaturen waren vergelijkbaar met een normale maartmaand. Het resulteerde in een zeer vroege start van de voorlente. Hazelaar en sneeuwklokje bloeiden 35 en 40 dagen vroeger dan normaal (periode 1940-1968). Rond kerst bloeide al op diverse plaatsen het speenkruid en krokusjes bloeiden al in de eerste week van januari. De roffel van de grote bonte specht werd sinds het begin van De Natuurkalender in 2001 nog niet zo vroeg gehoord. Vanaf eind januari tot half februari deed zich een intense vorstperiode voor met minimumtemperaturen tot min 20 graden Celsius. Het veroorzaakte veel vorstschade. De bloei van de els werd sterk door de kou vertraagd. De zanglijster liet zich 9 dagen later horen dan gemiddeld in de afgelopen jaren.

Lente

De intense koude werd direct gevolgd door een maartmaand die op de derde plaats van warmste ooit staat. Maart was daarnaast droog en zonnig. De vroege lentebloeiers, zoals maarts viooltje, bosanemoon en sleedoorn, bloeiden drie weken vroeger dan normaal. De eerste waarnemingen van amfibieën waren vergelijkbaar met het gemiddelde van de voorgaande 7 jaar. Ten opzichte van 2006, een jaar waarin de temperatuur aan het begin van het jaar vergelijkbaar was met die van vroeger, waren de amfibieën gemiddeld twee weken eerder. De warme maartmaand zorgde ervoor dat de vroege vlinders zoals de citroenvlinder en het boomblauwtje gemiddeld een week eerder waren dan het gemiddelde in de afgelopen 11 jaar en drie weken eerder dan in het ‘koude’ 2006. De koude april en een koud begin van mei met nachtvorst tot halverwege mei zorgde voor een sterke vertraging in de ontwikkeling in de natuur. De vlinders die later in het jaar vliegen waren ten opzichte van de voorgaande 11 jaar een week later

De voorsprong van drie weken die planten in het begin van de lente hadden, liep terug tot gemiddeld een week bij het in blad komen van de beuk en de bloei van akkerhoornbloem, boterbloemen en de witte paardenkastanje. Het aantal boompollen dat in de lente geproduceerd werd lag gemiddeld 60 procent lager dan in de voorgaande jaren. De hooikoortsklachtenscores op Allergieradar.nl lieten zien dat het lage aantal pollen zich direct vertaalde naar minder hooikoortsklachten. De gure lenteperiode had ook zijn weerslag op de ontwikkeling van de libellen. Vuurjuffer, viervlek, lantaarntje, platbuik en azuurwaterjuffer verschenen ruim een week later dan het gemiddelde van de afgelopen 8 jaar. De gewone oeverlibel en weidebeekjuffer die pas later in het jaar verschijnen konden profiteren van het zeer warme einde van mei met zelfs nog een tropische dag in het oosten van het land. De vogels lieten net als voorgaande jaren weinig verschil zien met het gemiddelde van voorgaande jaren. Wel begonnen de vogels relatief laat te broeden vanwege de relatief koude omstandigheden. Samen met SOVON Vogelonderzoek Nederland is sinds 2012 een eilegverwachting voor een groot aantal broedvogels beschikbaar op Natuurkalender.nl

Zomer

De zomerbloeiers zoals groot kaasjeskruid, Sint-Janskruid en moerasspirea waren gemiddeld 10 dagen eerder dan normaal ondanks dat juni en juli als koel werden gekarakteriseerd door het KNMI. Het zeer warme einde van mei had de zomerplanten al een flinke voorsprong gegeven in hun ontwikkeling. De vruchtenrijping van wilde lijsterbes en vlier was twee weken vroeger dan normaal. Dit kwam vooral doordat deze struiken vroeg in bloei waren gekomen.

Herfst

De bladverkleuring en bladval van de zomereik waren dit jaar gemiddeld een week later dan normaal en drie dagen later dan in de voorgaande tien jaar. Als normaal gebruiken we hier het gemiddelde over de periode 1894 tot en met 1959, van 35 jaar in deze periode zijn herfstwaarnemingen beschikbaar. De bladverkleuring en bladval van de beuk waren zelfs twee weken later dan normaal, maar waren vergelijkbaar met de voorgaande tien jaar. De bladverkleuring en bladval van de berk waren ongeveer een week later dan in de voorgaande tien jaar. Historische data voor de berk zijn maar beperkt beschikbaar. De bladverkleuring van de witte paardenkastanje was dit jaar gemiddeld een week later dan normaal. De bladeren vielen echter twee weken later dan normaal van de bomen.

Winter

De biologische winter begon volgens waarnemingen van De Natuurkalender op 22 november. Dat is de dag waarop de beuk en eik als laatste van de belangrijkste boomsoorten in Nederland helemaal zonder blad stonden. Begin december viel al de eerste sneeuw maar vanaf half december werd het zeer warm met temperaturen die normaal zijn voor begin april. Het gevolg was dat rond kerst de eerste hazelaars en uitheemse elzen in bloei kwamen en begin januari al het eerste speenkruid in bloei werd gezien. De voorlente kwam al op gang. Vanaf half januari sloeg het weer plotsklaps om en kwam de ontwikkeling in de natuur tot stilstand. Daar kwam begin maart verandering in.

Op 26 september ontvingen we in Wageningen 120 leerlingen en hun docenten uit Spanje, Noorwegen, Tsjechië, Hongarije, Letland en Nederland voor een internationale GLOBE-dag. Op 29 november organiseerden we de GLOBE Oriëntatie- en Trainingsdag samen met het KNMI en het RIVM. Twintig docenten en 22 leerlingen van basis- en middelbare scholen kwamen naar Wageningen om meer te leren over de verschillende GLOBE modules, waaronder de Natuurkalendermodule. Tijdens deze dag verzorgden wij ook een workshop over teken en de ziekte van Lyme. Het lespakket over teken en de ziekte van Lyme, dat we eerder ontwikkelden samen met het Clusius College in Heerhugowaard, is nu beschikbaar voor alle docenten via de website Wikiwijs.

Op Natuurbericht.nl publiceert De Natuurkalender samen met meer dan vijftien natuurorganisaties dagelijks actuele nieuwsberichten uit de natuur. Vanuit De Natuurkalender hebben we in 2012 60 berichten op Natuurbericht.nl gepubliceerd. U kunt zich op de site aanmelden voor een dagelijkse of wekelijkse emailnieuwsbrief. Hierin staat een beknopt overzicht van de verschenen berichten. Ook kunt u Natuurbericht volgen via www.twitter.com/natuurbericht. Het Natuurkalender team vormt eveneens de eindredactie van de website.

Hooikoortspatiënten kunnen sinds kort de Allergieradar App (voor Android en iPhone) downloaden. Via de App kan eenvoudig de intensiteit van hooikoortsklachten doorgegeven worden. Op basis van de klachtenscores wordt de actuele klachtenscore voor Nederland en voor vijf regio’s weergegeven. U vindt er daarnaast dagelijks een nieuwe verwachting van de start en duur van de bloei van de belangrijkste hooikoortsplanten op basis van de Pollenplanner zodat patiënten al weken voor de start het hooikoortsseizoen zien aankomen en maatregelen kunnen nemen.

Samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft De Natuurkalender op 28 maart 2012 de website Tekenradar.nl gelanceerd. U vindt er dagelijks een tiendaagse verwachting van de tekenactiviteit en heel veel actuele informatie over teken en de ziekte van Lyme. We vragen u ook om tekenbeten via deze site door te geven en de teek die u gebeten heeft op te sturen naar het RIVM. U kunt dan meedoen met het onderzoek naar hoe vaak tekenbeten leiden tot de ziekte van Lyme. Tekenradar is mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van VWS en Rovince, de specialist van tekenwerende kleding. Net als voorgaande jaren doet De Natuurkalender weer mee aan de Week van de teek die in 2013 op 15 april van start gaat.

Al een aantal jaar volgen we de ontwikkeling van de eikenprocessierups in Nederland. Om kennisuitwisseling tussen allerlei betrokken organisaties en overheden te verbeteren hebben we samen met diverse organisaties een Kenniscentrum Eikenprocessierups opgericht waar inmiddels bijna 200 professionals bij aangesloten zijn.

Vanaf 2012 kunt u De Natuurkalender steunen door een aankoop bij een webwinkel te doen via www.koopvoordenatuur.nl. U bestelt het artikel van uw keuze, de webwinkel geeft vervolgens 4% van het aankoopbedrag aan de door u gekozen natuurorganisatie. Het kost u niets, maar de natuur profiteert. Het enige wat u ervoor moet doen is uw aankoop te doen via koopvoordenatuur.nl.

In 2012 is de eerste Natuurscheurkalender verschenen en hebben we gewerkt aan het verschijnen van de Natuurscheurkalender 2013. Elke dag een vers groen blaadje met een wonderlijk weetje, ideetje, rijmpje, raadsel, recept of tip voor een trip over de natuur in de Lage Landen. De natuur barst je kleinste kamertje uit. Elke woensdag is seizoensdag, donderdag wonderdag en op vrijdag worden al je zinnen geprikkeld. Met heel veel humoristische illustraties van Henk van Ruitenbeek. Natuur waar je elke dag weer vrolijk van wordt! Van elke verkochte kalender gaat een deel van de opbrengst naar Natuurbericht.nl. Het jaar is al even op gang maar nog lang niet voorbij dus u kunt hem nog aanschaffen op Natuurscheurkalender.nl.

De Natuurkalender is een samenwerkingsverband tussen een groot aantal organisaties waaronder Wageningen University, Wageningen UR, Stichting voor Duurzame Ontwikkeling, VARA’s Vroege Vogels, SME Advies, De Vlinderstichting, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Zoogdiervereniging, Stichting RAVON, Stichting FLORON, Vogelbescherming Nederland, Leids Universitair Medisch Centrum, triptic, Biocontrole Onderzoek & Advies, AOC Friesland, AOC Oost, Clusius College.

Planten

Vlinders

Libellen

Amfibieën

Vogels