Gladde slang juveniel

Slang in het gedrang?

29-NOV-2011 - De Gladde slang is een soort van droge terreinen zoals heiden, voedselarme graslanden en open plekken in loofbossen. Ook in sommige zandgroeves en spoorwegtaluds kan ze aangetroffen worden. Deze slang is overdag actief, maar wordt toch weinig opgemerkt. Net als de Hazelworm heeft ze een verborgen levenswijze.

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beheer [land] op [publicatiedatum]

De Gladde slang is een soort van droge terreinen zoals heiden, voedselarme graslanden en open plekken in loofbossen. Ook in sommige zandgroeves en spoorwegtaluds kan ze aangetroffen worden. Deze slang is overdag actief, maar wordt toch weinig opgemerkt. Net als de Hazelworm heeft ze een verborgen levenswijze. De dieren verbergen zich tussen stenen en boomstronken, in het bodemstrooisel en pollen van Pijpenstrootje en in ondergrondse gangen en holen van zoogdieren.

De Gladde slang (Coronella austriaca) komt momenteel in Vlaanderen slechts in twee provincies voor. De meeste waarnemingen concentreren zich in de heidegebieden van de provincie Limburg: op het Kempisch Plateau en het noordwesten van de provincie. Uit de provincie Antwerpen zijn sporadische waarnemingen bekend uit Mol, maar het belangrijkste leefgebied van deze soort zijn de heidevelden van de Kalmthoutse heide. Sterk geïsoleerde populaties in het Hageland en het Brabants Heuvelland zijn heel waarschijnlijk uitgestorven.

Gladde slangen zijn individueel herkenbaar aan het vlekkenpatroon van de halsstreek (foto: André Vanhecke)

Hyla, de Amfibieën- en Reptielenwerkgroep van Natuurpunt, volgt de populatie Gladde slang in Kalmthout al jaren nauwgezet op. Tussen 1998 en 2007 wisten zij maar liefst 188 individuele exemplaren te onderscheiden aan de hand van het vlekkenpatroon in de halsstreek van de Gladde slang, dat bij elk individu uniek is.

Sinds 2011 loopt een driejarig onderzoek naar de Gladde slang in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide. De Herpetologische Onderzoeksgroep van het Grenspark tracht het voorkomen en de bewegingen van Gladde slang verder in kaart te brengen. Het eerste onderzoeksjaar (2011) leverde alvast 91 nieuwe individuen op. De oudste exemplaren die tot nog toe werden hervangen, betroffen telkens vrouwtjes van resp. 9, 15 en zelfs 17 jaar oud! Van de 244 waarnemingen waren er 62 hervangsten. Daarmee wordt de getrouwheid van drachtige wijfjes aan de ligplaats alvast aangetoond. Maar het volledige ruimtegebruik is nog niet gekend. Gladde slangen migreren tussen het voortplantings-, foerageer- en overwinteringshabitat. Van dit laatste, de hibernacula, zijn nog geen exacte locaties gekend in het Grenspark.

Juveniele gladde slang (foto: André Vanhecke)De populatie Gladde slang op de Kalmthoutse Heide kreeg het hard te verduren het afgelopen jaar. Een fikse heidebrand legde eind mei 2011 440 ha van haar leefgebied in de as. Daarmee werd de belangrijkste voortplantingsplaats in het deelgebied Stappersven volledig vernield. Maar enkele dagen na de heidebrand wisten de onderzoekers van het Grenspark en de vrijwilligers van Natuurpunt opnieuw verschillende slangen te traceren. Op het einde van augustus werden opnieuw juveniele slangen aangetroffen ter hoogte van hun favoriete stek in het Stappersven. Deze juveniele Gladde slangen verbleven telkens ongeveer twee weken op dezelfde plaats om dan te verdwijnen. Waarheen is een vraag waarop we hopelijk volgend jaar antwoord krijgen.

In de verbrande zone waar Pijpenstrootje nu de heide overwoekert, werd een zogenaamde ’slangenbult’ aangelegd om de Gladde slang te helpen (foto: Kevin Lambeets)Het leefgebied van de Gladde slang werd in oktober opnieuw aanzienlijk uitgebreid. De verbrande naaldbomen langsheen de Verbindingsstraat verdwenen en het Pijpenstrootje langsheen de Stapper werd  door het beheerteam manueel gemaaid en afgevoerd. Nadien werd kleinschalig geplagd en er werden enkele zogenaamde ‘slangenbulten’ aangelegd. Dat zijn langwerpige takkenhopen, afgedekt met plaggen. Binnen in de hoop kunnen de slangen schuilen, boven op de hoop kunnen ze zonnen om zich op te warmen.

 

Grondige monitoring, zoals door de Herpetologische Onderzoeksgroep van het Grenspark en Natuurpunt, resulteert in betere inzichten in de levenswijze en de ecologische noden van deze en andere beschermde diersoorten. Het onderzoek zal resulteren in een adviesrapport waarin ook de goede beheerpraktijk voor de Gladde slang wordt besproken. Zo kan onderzoek door vrijwilligers leiden tot een betere bescherming en hopelijk ook tot een uitbreiding van deze Europees beschermde soort.

Meer info:

Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide
Hyla, Amfibieën- en Reptielenwerkgroep van Natuurpunt  

Tekst: Kevin Lambeets, Natuurpunt Beheer, kevin.lambeets@natuurpunt.be

Foto's: André Vanhecke & Kevin Lambeets