Natuurtheater met spectaculaire springer

Bericht uitgegeven door FLORON op [publicatiedatum]

Nu de bloeitijd van de meeste planten in onze streken er voor dit jaar weer opzit komen de zaden meer in beeld. En daar zitten de mooiste ontwerpen tussen. Reuzenbalsemien is een echte spektakelplant.

‘Vrucht met een elastisch openspringende doosvrucht’, zo staat in de flora vermeld bij de familiekenmerken van de Balsaminaceae of Balsemienfamilie. Springzaad, het omvangrijkste geslacht van deze familie, is dan ook een prima naamskeuze. Dat ‘explosieve’ is duidelijk een in het oog springend kenmerk, want ook de wetenschappelijke naam van dit geslacht, ‘Impatiens’ – ongeduldig - verwijst daar naar. Bij de enige inheemse vertegenwoordiger, Groot springzaad (Impatiens noli-tangere), wordt dit nog eens extra benadrukt: noli-tangere betekent zoiets als ‘raak mij niet aan’, een Zaadje-roer-me-niet dus.

Het ‘springende zaad’ is bij dit Groot springzaad goed te bewonderen, maar wie voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten komt uit bij Reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera). Daar zijn niet alleen de bloemen uitbundiger en de zaden groter; je kunt het spektakel hier ook nog eens op ooghoogte aanschouwen. Reuzenbalsemien is in alles namelijk een flinke slag groter. Desondanks komt deze relatieve nieuwkomer in onze flora niet uit Amerika, maar uit India en de Himalaya.

In ons land kwam Reuzenbalsemien in de 19e eeuw terecht als tuinplant, maar sinds halverwege de vorige eeuw is de soort ook op tal van vochtige, halfbeschaduwde plekken daarbuiten te vinden. Vooral aan waterkanten en bosranden doet zij het goed. Te goed soms, want op sommige plaatsen kan zij behoorlijk woekeren. Reuzenbalsemien is als najaarsbloeier nu volop te vinden. De planten vallen niet alleen op door hun rozewitte tot wijnrode bloemen, maar vooral door de weeë, zoetzure geur. Neem de tijd om de fraaie bloem eens goed te bekijken. Dan zie je de mooie tweezijdige symmetrie en valt op dat de verlengde spoor een drukbezochte nectarbron voor bijen is. Als klap op de vuurpijl volgt een demonstratie zaadverspreiding, in gang gezet door een stevige regendruppel of een gerichte tik tegen een rijpe vrucht. Dan komt de term ‘elastisch openspringende doosvrucht’ explosief tot leven. Natuurtheater voor alle leeftijden!

Tekst en foto’s: Wout van der Slikke, FLORON