Herfsthangmatspin is Europese Spin van het jaar
Bericht uitgegeven door Arabel op [publicatiedatum]
Elk jaar kiezen 82 spinnendeskundigen uit 26 Europese landen een 'ambassadrice' om de fascinerende diergroep van de spinnen in de kijker te brengen. Voor 2014 is de Herfsthangmatspin verkozen tot Europese spin van het Jaar. Dat is geen toeval: de soort is de meest zichtbare vertegenwoordiger van de hangmatspinnen in onze tuinen, en daarnaast houdt ze er ook een bijzonder samenwoningscontract op na.
De Herfsthangmatspin behoort tot de familie van de hangmatspinnen. In België is ze met 262 vertegenwoordigers de grootste spinnenfamilie. Hangmatspinnen weven een karakteristiek web, en daar danken ze hun naam aan. Het bestaat uit een horizontaal matachtig gedeelte, dat via een dradenconstructie langs boven en onder is opgespannen.
Hoe te herkennen?
De Herfsthangmatspin is redelijk duidelijk te herkennen aan de combinatie van driehoekige tekeningen op het achterlijf en de donkere 'stemvork-vormige' tekening op het kopborststuk (= het voorste gedeelte van het spinnenlichaam). Zij is ook groter dan de meeste andere Belgische hangmatspinnen (5-7mm, poten niet meegerekend). De volwassen mannetjes zijn duidelijk slanker en hebben opvallend grote gifkaken.
Niet bedreigd
De Herfsthangmatspin is niet erg kieskeurig wat haar leefgebied betreft. Ze wordt gevonden in vochtige bossen, parken, tuinen en allerlei open gebieden zoals graslanden en bosranden. Op geschikte plaatsen kan ze in erg grote aantallen voorkomen. Het gaat dus niet om een bedreigde soort. In ons land is de Herfsthangmatspin zonder twijfel de meest aangetroffen soort van haar familie. De talrijke hangmatwebben die we in de herfst vaak in de tuin aantreffen, zijn bijna altijd van deze soort.
Typische vangmethode
Het web van de Herfsthangmatspin wordt vaak in gras en de lagere kruidenlaag gesponnen. Zoals alle hangmatwebben, bestaat het uit een horizontale mat, met vaak hoog oplopende verticale draden daarboven. Je vindt de spin bijna altijd ondersteboven hangend aan de horizontale mat. Wanneer een prooi tegen de verticale draden vliegt, valt ze vervolgens op het matgedeelte waaronder de spin hangt. Die volgt de trillingen die de prooi in het web veroorzaakt en kruipt tot onder de plek waar de prooi zich bevindt. Vervolgens bijt ze -door haar web- in de prooi en injecteert die met gif. Typische prooien zijn kleine insecten zoals muggen, vliegen en kevers.
Tijdelijk samenwonend
Volwassen exemplaren van de Herfsthangmatspin worden gevonden van augustus tot oktober. De paring vindt meestal plaats in september. Rond die tijd deelt het mannetje zelfs het web met het vrouwtje, iets wat op andere momenten ondenkbaar is en in een tragedie zou eindigen. Vrouwtjesspinnen zijn namelijk niet vies van een beetje kannibalisme. Hun nakomelingen overwinteren in de eicocon.
De Herfsthangmatspin was voorbestemd om spin van het jaar te worden: ze is niet enkel de meest zichtbare vertegenwoordiger van de hangmatspinnen, ze vertoont daarnaast interessante biologische kenmerken: zo lokken de vrouwtjes de mannetjes voor de paring naar hun web via seksferomonen en vertonen de mannetjes opvallend ‘partner bewakend’ gedrag. Zelfs na de paring blijven ze nog een tijdje in het web van het vrouwtje om haar af te schermen van andere mannetjes. Op die manier probeert hij er natuurlijk voor te zorgen dat het zijn genen zijn die worden doorgegeven via haar jongen.
Ook komende herfst zal weer een goede tijd zijn om de spin van het jaar in actie te zien. Waarschijnlijk ontdek je haar via het typische web, en daarna is het makkelijk en zeker de moeite om de spin van naderbij te observeren.
Tip: recent werd een nieuwe website ontwikkeld die erg goede informatie en foto's levert die kunnen helpen bij het op naam brengen van spinnen en nachtvlinders: "Spinnen en Nachtvlinders van België en Frankrijk" door Ludwig Jansen. Zeker een bezoek waard.
Tekst: Koen Van Keer, Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL
Foto's: Ronny Petitjean & André Hermans