Met de lage temperaturen van de afgelopen week met zelfs een paar dagen nachtvorst voelt het nog niet als lente. De natuur staat echter wel volop in de lentestand, zeker nu beeldbepalende bomen zoals berken, elzen, witte paardenkastanjes, eiken en de eerste beuken in blad komen. De gemiddelde temperatuur in de voorjaarsmaanden maart, april en mei bepaalt in belangrijke mate wanneer bomen in blad en bloei komen. Met een analyse van de bloeitijden van de witte paardenkastanje is dat goed te laten zien, vooral omdat we al vanaf het einde van de 19de eeuw van veel jaren eerste bloeiwaarnemingen hebben. In onderstaande figuur staat de gemiddelde start van de bloei in Nederland uitgezet tegen de gemiddelde temperatuur in de voorjaarsmaanden maart, april en mei. De rechte lijn in de figuur laat zien dat voor elke graad dat het voorjaar warmer is, de witte paardenkastanje ruim een week eerder in bloei komt.
Bloei witte paardenkastanje is lentegevoel
Als we het begin van het lentegevoel laten samenvallen met de bloei van de witte paardenkastanje, dan blijkt dat het lentegevoel aan het begin van de vorige eeuw gemiddeld rond 10 mei begon. In de periode dat we met De Natuurkalender eerste bloeiwaarnemingen registreren ligt de gemiddelde eerste bloeidatum op 27 april. Bijna twee weken vroeger doordat het voorjaar in Nederland gemiddeld anderhalve graad warmer is dan een eeuw geleden. Naar verwachting start de bloei dit jaar ondanks de relatieve kou in de afgelopen week vanwege de uitzonderlijk zachte maand maart gemiddeld rond 23 april.
Eind deze eeuw een maand eerder
Volgens het laagste (meest optimistische) KNMI’14-klimaatscenario komt de gemiddelde bloei van de paardekastanje aan het einde van deze eeuw op 22 april te liggen. Volgens het hoogste KNMI’14-klimaatscenario zal het voorjaar in Nederland aan het eind van deze eeuw mogelijk 3,2 graden verder opwarmen als de uitstoot van broeikasgassen niet drastisch vermindert. Hierdoor zal de 'gevoelslente' gemiddeld al op 8 april beginnen. Een maand eerder dus dan aan het begin van de 20ste eeuw (zie figuur).
De verschuiving van het bloeitijdstip van de witte paardenkastanje is een mooie indicator voor de grootschalige veranderingen die gaande zijn. Planten, vogels en insecten zijn van elkaar afhankelijk en zullen allemaal op hun eigen manier reageren op de veranderingen in het klimaat en op elkaar. Het is lastig om te voorspellen hoe de opwarming het gehele ecosysteem zal beïnvloeden, maar de gevolgen zullen hoe dan ook groot zijn. In Parijs is vorig jaar afgesproken om de CO2-uitstoot drastisch te gaan verminderen, juist om de gevolgen voor mens, flora en fauna te beperken.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University en Frank Selten, KNMI
Foto: Arnold van Vliet (leadfoto: witte paardenkastanje in bloei)