Uitgestorven gewaande Bisschopsmuts terug in Nederland
Nederlandse Mycologische VerenigingOp 18 oktober jongstleden werd de Bisschopsmuts (Gyromitra infula, Rode lijst; Ernstig bedreigd) voor de tweede keer gevonden bij de kleiputten van Smulders, een favoriete plek voor vissers en mountainbikers, aan de rand van de Lonnekerberg in de gemeente Enschede. De verbaasde ontdekkers kenden de Bisschopsmuts voordien alleen uit Duitsland.
Op de eerste vindplaats, een op de grond liggende rottende Berkenstam, groeiden slechts twee exemplaren. Maar op de tweede plek, afgeschermd door Brandnetels en Bramen, groeiden er wel twaalf, verspreid over twee hoofdtakken van een lang geleden omgewaaide Boswilg. De hoed van het grootste exemplaar had een doorsnede van wel zestien centimeter en was door zijn eigen gewicht omgeklapt. Het exemplaar stond op een plaats waar het hout al helemaal verpulverd was. Het is uniek om zoveel exemplaren van zo'n zeldzame soort bij elkaar te zien. Op de Rode Lijst van 2008 en de Beknotte standaardlijst van Nederlandse paddenstoelen uit 2013 staat deze soort als 'Ernstig bedreigd' aangegeven. De Bisschopsmuts werd in 1980 in 1981 ook in de buurt van Enschede gevonden.
De Bisschopsmuts
De eigenaardige paddenstoelen van de Bisschopsmuts hebben opmerkelijk gevormde geelbruine tot roodbruine geplooide hoeden. Typische verse exemplaren hebben twee of drie lobben met een "zadel" ertussen en lijken dan met wat goede wil op een bisschopsmuts. De Engelsen noemen hem 'Elfin saddle'. De Bisschopsmuts is in Europa een najaarssoort en heeft een voorkeur voor montane gebieden. In het Europese laagland is de soort zeldzaam. In ons eigen land werd hij de laatste honderd jaar slechts twaalf keer gemeld, de laatste keer 29 jaar geleden in het zuiden van Noord-Brabant.
Giftige Kluifzwammen met raketbrandstof
De twee andere uit ons land bekende soorten uit het geslacht Gyromitra, de matig algemeen voorkomende Voorjaarskluifzwam (Gyromitra esculenta, Rode lijst; Bedreigd) en de slechts éénmaal gemelde Reuzenkluifzwam (Gyromitra gigas, Rode lijst; Ernstig bedreigd) zijn voorjaarssoorten, in tegenstelling tot de Bisschopsmuts. De soorten uit deze familie bevatten de giftige stof Gyromitrine die bij vertering overgaat in monomethilhydrazine, een bestanddeel van raketbrandstof.
Tekst en foto's: Marian Jagers, Nederlandse Mycologische Vereniging