Varkensneus tussen twee houten planken

Het Familievarken

Provincie Noord-Brabant
2-AUG-2018 - Innovators Frank Wind en Tjacko Sijpkens stelden zichzelf de vraag: kunnen wij varkens een prettig leven bieden in een varkensstal? Want ook varkens ervaren stress. Dat is niet fijn en ongezond! Samen met varkensboeren, wetenschappers, technologen, architecten en bouwers bedachten ze hoe ze een omgeving zonder stress kunnen maken en welke dingen ervoor kunnen zorgen dat varkens gelukkig zijn.

Dat leverde een spectaculair concept voor een nieuwe stal op: de familievarkensstal. De stal sluit aan op de vele talenten en eigenschappen van het varken. Zonder stankoverlast, zonder gebruik van antibiotica, maar met gelukkige varkens én varkensverzorgers. De officiële opening van de eerste testopstelling van de familievarkensstal in Boekel staat gepland voor de tweede helft van 2018.

Natuurlijk gedrag

Om te beginnen bestudeerden Frank en Tjacko het natuurlijke gedrag van varkens. Wat doen ze graag? Wat eten ze het liefst en hoe eten ze het liefst? Waar slapen ze het lekkerst? Zijn ze graag samen of liever alleen? Waarom wroeten varkens in het zand? Waarom zitten ze altijd onder de modder? Zo leerden ze dat varkens van nature zindelijk zijn. En varkens eten graag vast voer. Ze willen graag rondsnuffelen om eten te zoeken en dat op te graven. Ze houden niet van te fel licht en rollen graag in de modder, omdat ze dan een laagje zand op hun huid krijgen dat hen beschermt tegen fel zonlicht en bacteriën. De innovators ontdekten ook dat varkens heel erg goed kunnen ruiken en heel intelligent zijn. Dat ze door middel van 23 verschillende geluiden met elkaar praten. Dat ze van elkaar leren en, heel belangrijk: ze leven het liefst met een hele familie bij elkaar. Daarom hebben we de stallen die we bouwen ‘familiestallen’ genoemd en noemen we de varkens die opgroeien in onze stallen ‘familievarkens’.

Een familievarkensstal is geen varkensstal

Alles is anders in een familievarkensstal. Er zijn toiletten waardoor er bijna geen stank meer is. In de meeste klassieke stallen is er een put onder de stal gebouwd. Als een varken poept of plast, komt dit in de put en wordt het hok schoon gehouden. De ammoniak kan wel uit de put omhoog komen en dit veroorzaakt stank. De laatste jaren wordt er door de varkenshouderij veel geïnvesteerd in het reduceren van deze ammoniak door bijvoorbeeld maar een klein gedeelte van het hok boven het rooster te bouwen, de mest snel weg te halen en vooral goed te ventileren. Ook wordt de lucht die de stal uitgaat gereinigd van geur en ammoniak. Dit is een goede ontwikkeling, maar we noemen dit 'end-of-pipe' oplossingen. De familiestal is daarentegen de eerste stal waarin de bron van het probleem aangepakt wordt door de stal niet meer boven een put te bouwen. Hiervoor moeten de varkens wel naar het toilet gaan natuurlijk, anders wordt het een zooitje. In de familiestal is alles zo ingericht dat ze dit voor elkaar krijgen. De varkens moeten wel even leren waar ze hun behoefte moeten doen, zodat alle varkens het op dezelfde plek doen.

De varkens krijgen vast voer in voerbakken en ze kunnen een gedeelte van hun eten zelf zoeken. Er zijn nestkamers waar de moeders in afzondering kunnen bevallen, terwijl de oudere broers en zussen, als ze dat willen, op visite kunnen gaan. Er ligt zand op de vloer en ze kunnen lekker door de modder rollen. De stal is helemaal van natuurlijke materialen gemaakt. Het dak is speciaal ontworpen zodat het zacht licht doorlaat. Zoals varkens het graag hebben.

Moderne varkens

Familievarkens zijn geen gewone varkens én geen biologische varkens. Ze zijn moderne varkens. Ze leven op de meest natuurlijke manier in een stal, maar gaan niet naar buiten, simpelweg omdat ze daardoor minder bevattelijk zijn voor ziekten die door de lucht komen aanwaaien. Mocht het ooit nodig zijn omdat ze onverhoopt ziek worden, dan krijgen familievarkens antibiotica. Onderzoek wees echter uit dat familievarkens bijna nooit ziek zijn, omdat ze hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen en geen stress meer hebben, daardoor hebben ze een hele hoge natuurlijke weerstand. Kortom, in een familievarkensstal zit alles wat varkens gelukkig maakt. Onderzoeker Inonge Reimert van Wageningen Universiteit bestudeert al jaren het gedrag van varkens. Door bijvoorbeeld de varkens te filmen, ontdekte zij dat varkens anders kijken als ze blij zijn dan als ze stress hebben. Door regelmatig foto’s te maken van de varkens zagen de innovators aan hun gezicht of ze gelukkig zijn. Eigenlijk precies zoals bij mensen.

De allereerste familiestal wordt gebouwd in de gemeente Boekel in Noord-Brabant. Op een stuk grond waar nu nog een traditionele varkensstal van de familie Bekkers staat. De gemeente Boekel ondersteunt de innovators, net als de provincie Noord-Brabant.

Meer informatie

Tekst: Saskia Meijs, provincie Noord-Brabant
Foto: Pexels