Leadfoto

De wondere winterwereld van bomen en struiken

FLORON
21-DEC-2018 - In een winters landschap zijn de kale bomen en struiken de meest opvallende planten. Vooral als een sneeuwdek de vegetatie op de bodem bedekt. Op het eerste gezicht lijken deze kale 'staketsels' allemaal op elkaar, maar als je je er eens in verdiept, zul je zien dat bomen en struiken ook in de winter goed op naam te brengen zijn.  

Iedere boom heeft zijn eigen karakteristieke silhouet. Als de takken zo laag hangen dat je erbij kunt, geven de bouw en de plaatsing van de knoppen, waarbinnen de bladeren en bloemen in aanleg al aanwezig zijn, meestal genoeg informatie om de boom of struik op naam te brengen. Dit is niet zo moeilijk als het lijkt en is voor veel plantenliefhebbers juist een leuke afwisseling. Door in de winter bezig te zijn met het determineren van bomen en struiken, leer je op een andere manier naar deze planten te kijken en leer je ze nog beter kennen.

Bij het determineren van bomen en struiken kijk je naar een combinatie van winterkenmerken, zoals de kleur, vorm en plaats van de knoppen aan de twijg, het wel of niet verliezen van blad of naald, de aanwezigheid van katjes, doorns of naalden en kenmerken van de schors. Daarnaast kunnen (verdorde) resten van vruchten en bladeren op de grond helpen bij het op naam brengen. Een goed hulpmiddel hierbij is het boek 'Winterflora bomen en struiken' van Dirk Slagter. Aldoende leer je de bomen en struiken op naam te brengen en kom je allerlei wetenswaardigheden tegen.

De vrouwelijke bloemen van de Hazelaar zijn slechts enkele millimeters groot, maar dankzij de knalrode stempels toch goed zichtbaar

Leuke feitjes

De Hazelaar is één van de vroegst bloeiende struiken, maar je moet er soms goed voor kijken! Hoewel de stempels van de vrouwelijke bloemen knalrood zijn, zijn ze maar enkele millimeters groot. De mannelijke bloemen zijn de bekendere groengele katjes van enkele centimeters lang en vallen aanzienlijk beter op. Ze produceren veel stuifmeel dat via de wind wordt getransporteerd. De vrouwelijke en mannelijke bloemen bloeien vaak niet tegelijkertijd, om zelfbestuiving te voorkomen. Kruisbestuiving, waarbij de vrouwelijk bloemen bestoven worden door stuifmeel van een andere plant geeft betere vruchtzetting.

Sleedoorn in bloeiOok aan het afgevallen blad zijn leuke details te zien. Let bijvoorbeeld eens op de bladstelen van het blad van de Plataan. De basis van de bladsteel is hol zodat de okselknoppen geheel door de bladsteel omgeven en beschermd worden. Pas als de bladeren in de herfst van de boom vallen, worden de knoppen zichtbaar.

Eindejaars Plantenjacht

Zet je muts op, ga naar buiten en laat je verrassen. Vanaf de eerste kerstdag tot en met donderdag 3 januari is het weer tijd voor de Eindejaars Plantenjacht, mensen gaan dan door heel Nederland op zoek naar bloeiende planten. Met een beetje zoeken is het mogelijk meerdere bloeiende bomen en struiken te vinden, zoals Zwarte els, Sleedoorn, Gele kornoelje en Hazelaar.

Tekst: Nienke Torensma, Ruud Beringen & Leonie Tijsma, FLORON
Foto’s: Nienke Torensma, FLORON