This is a kaka, an endangered parrot species endemic to New Zealand

Herstel vogelstand Nieuw-Zeeland duurt minstens 50 miljoen jaar

Naturalis Biodiversity Center, Rijksuniversiteit Groningen
14-AUG-2019 - De komst van mensen naar Nieuw-Zeeland, zo’n 700 jaar geleden, zorgde voor een grote uitstervingsgolf onder de vogels. Ook nu is het voortbestaan van talloze soorten bedreigd. Onderzoekers hebben berekend dat er minstens 50 miljoen jaar evolutie nodig is om het verlies aan biodiversiteit te herstellen.

In een recente publicatie in het tijdschrift Current Biology presenteren onderzoekers van Naturalis Biodiversity Center in Leiden, de RUG in Groningen en de Massey University in Nieuw-Zeeland een model wat stelt dat minstens 50 miljoen jaar evolutie nodig is om het verlies aan biodiversiteit in Nieuw-Zeeland te herstellen. 

Het ecosysteem van Nieuw-Zeeland werd al in de 19e eeuw gekarakteriseerd als ‘geweldig geïsoleerd’ door de natuurvorser en mede-bedenker van de evolutietheorie Alfred Russel Wallace. Tot de komst van de eerste Maori’s, rond het jaar 1280 van onze jaartelling, waren vleermuizen de enige zoogdieren op de eilanden. Maar de Maori’s en de Europeanen (die in 1642 arriveerden) zetten een uitstervingsgolf in gang die meer dan zeventig vogelsoorten deed verdwijnen, inclusief de iconische Moa, een reuzenloopvogel.

Evenwicht

Luis Valente tijdens veldwerk

Maar hoe groot is de schade aan de biodiversiteit nu precies? Een aantal jaren geleden heeft evolutiebioloog Luis Valente, die werkt bij Naturalis in Leiden en sinds juni assistent-hoogleraar is aan de RUG, samen met RUG-hoogleraar Rampal Etienne een wiskundig model ontwikkeld. Dit model kan schatten hoe lang het op eilanden duurt voordat evolutie de oorspronkelijke biodiversiteit weer heeft hersteld.

Het model gaat ervan uit dat biodiversiteit op eilanden uiteindelijk een evenwicht kent. Hier is de afgelopen jaren kritiek op gekomen, van biologen die menen dat de dynamiek van eilanden voorkomt dat zo’n evenwicht ooit wordt bereikt. In eerder werk hebben Valente en Etienne genetische gegevens over vleermuizen op een Caraïbisch eiland gebruikt om aan te tonen dat daar ooit een evenwichtstoestand was, die daarna is verstoord. Ze berekenden dat het acht miljoen jaar duurt voordat evolutie de diversiteit aan vleermuizen heeft hersteld.

Kakapo

Kakapo

Nu hebben ze vergelijkbare berekeningen uitgevoerd met uitgestorven vogelsoorten in Nieuw-Zeeland. "Van bijna al die soorten is een deel van het DNA in kaart gebracht", legt Valente uit. Computersimulaties laten zien dat herstel van de biodiversiteit aan vogels ongeveer vijftig miljoen jaar zal kosten. Daarbij komt dat een aantal bestaande vogelsoorten met uitsterven wordt bedreigd, zoals de kakapo en een aantal soorten kiwi’s. Als zij uitsterven, komt er nog eens zes miljoen jaar hersteltijd bij. En als vogelsoorten die nu als ‘mogelijk bedreigd’ te boek staan verdwijnen, voegt dat nog eens tien miljoen jaar toe.

Dit herstel betreft overigens dat het aantal soorten via evolutie weer op het oude niveau komt. Maar dit zullen niet de soorten zijn die eerder verdwenen. Valente: "Ik werk nu ook op Mauritius, waar de dodo ooit leefde. Die dodo zal niet terugkomen, maar deze vogel was verwant aan duiven. En er kan wel een nieuwe vogelsoort ontstaan uit de huidige duiven."

Bescherming

Kaka, een bedreigde papegaaiensoort die endemisch is voor Nieuw-Zeeland

Maar waarom is het interessant om de hersteltijd van ecosystemen op eilanden te kennen? "Een praktische toepassing is dat het een cijfer geeft aan ecologische schade. Omdat er nu eenmaal beperkt geld is voor natuurbescherming kunnen dit soort cijfers laten zien waar we het meest efficiënt kunnen investeren in de bescherming van bedreigde soorten", legt Valente uit. "Via ons model kunnen we de natuurlijke veranderingen op eilanden afleiden. Als op twee eilanden evenveel soorten bedreigd zijn, maar de hersteltijd op een van die eilanden veel langer is, zou je juist daar de bescherming kunnen vergroten." Hij voegt eraan toe dat cijfers over hersteltijd maar één van de vele factoren is die meewegen bij het besluit waar natuurbescherming het meest nodig is.

Valente en zijn collega’s willen nu nog meer eilanden bestuderen, om zo meer te leren over de dynamiek van evolutie. "En deze methode zou ook bruikbaar kunnen zijn voor andere geïsoleerde ecosystemen, zoals bergen of meren."

Meer informatie

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Juan Carlos Garcia (leadfoto: kaka, een bedreigde papegaaiensoort die endemisch is voor Nieuw-Zeeland); Pedro Cascao; Andrew Digby, New Zealand Department of Conservation