De goudjakhals: onverwachte nieuwkomer EENMALIG GEBRUIK

Goudjakhals: visitekaartje van een nieuwkomer

ARK Rewilding Nederland
7-JUN-2020 - Na zich in Europa millennialang te beperken tot de Balkan en Hongarije en daar zelfs weg te kwijnen, breidde de goudjakhals zijn leefgebied de afgelopen twee decennia plotseling spectaculair uit, tot in ons land aan toe. Waarom precies is nog niet duidelijk, zeker is dat we serieus rekening moeten houden met deze nieuwkomer. ARK-tekenaar Jeroen Helmer heeft zijn visitekaartje alvast getekend.

Het resultaat is voor iedereen gratis te downloaden.

De goudjakhals: onverwachte nieuwkomer

Betrapt

Na vanaf halverwege vorige eeuw al voorzichtig enkele verkenningsuitstapjes te hebben gemaakt, zette de goudjakhals rond 2000 zijn opmars in vanuit Turkije en de Balkan naar Georgië, Oekraïne en Hongarije en bereikte Tsjechië, Polen, Litouwen, Letland en zelfs Estland. Noordwestwaarts ging het via Slovenië, Italië, Oostenrijk, Zwitserland, West-Duitsland en Denemarken. Op camerabeelden werd de goudjakhals op 19 februari 2016 voor het eerst gespot in Nederland, op de Veluwe. Op 18 oktober 2017 volgde de tweede op een ecoduct, en op 22 november 2019 liep hij in Drenthe voor een cameraval.

Wat bezielt dat dier?

Er zijn allerlei redenen te bedenken voor de opmars van de goudjakhals, maar zeker weten doen we het niet. De teloorgang van de schapen- en geitenhouderij in veel landen is daar mede de oorzaak van. De voormalige extensief begraasde steppes in Turkije en andere landen zijn met behulp van irrigatie uit enorme stuwmeren omgezet in eindeloze graanvelden. Zonder schapen geen boze boeren die roofdieren willen bestrijden. Zo werd er vroeger nog wel eens vergiftigd aas uitgelegd tegen wolven. Die zijn daar eigenlijk niet zo gevoelig voor, maar als vuilnisman van de natuur had juist de goudjakhals en met hem ook gieren, arenden, raven en duizenden andere aaseters, daar zwaar onder te lijden. Een ander voordeel voor de goudjakhals is dat de landbouw in Europa, maar ook elders, zich massaal terugtrekt van marginale gronden, wat ruimte voor de natuur oplevert. Aangezien de goudjakhals bij het zoeken naar zijn favoriete prooi, kleine knaagdieren, hinder ondervindt van sneeuw, zal ook klimaatverandering in zijn voordeel zijn, zeker noordelijk, zoals in de Baltische staten. Tenslotte zal de eeuwenlange vervolging van de wolf een rol hebben gespeeld, want wolven verdragen geen andere middelgrote roofdieren in hun territorium en in het vacuüm van de verdwenen wolven kan de goudjakhals profiteren.

Wat kunnen we van de goudjakhals verwachten?

De goudjakhals is een echte opportunist. Met een zeer brede voedselvoorkeur bewoont hij vrijwel ieder soort landschap. Zoals zoveel kleinere roofdieren is hij eigenlijk een alleseter, vooral jagend op kleine knaagdieren en soms kalveren van hoefdieren, maar daarnaast veel aas, afval, zaden, wortels, knollen en fruit. Ook vogels, reptielen en insecten versmaadt hij niet. Hij is een efficiënte jager op beverratten en muskusratten, wat voor de Nederlandse situatie nog handig kan zijn. In die voedselvoorkeur toont hij een grote overeenkomst met de vos en dus beconcurreren ze elkaar en mijden elkaars aanwezigheid. In tegenstelling tot deze andere hondachtige leven goudjakhalzen in roedels, zoals wolven, maar jagen wel vaker alleen.

Voor de bescherming van vee dat buiten loopt, zijn de maatregelen die tegen wolven en vossen worden ingezet ook afdoende voor de goudjakhals. Om met name lammeren te beschermen kan een werend elektrisch raster worden geplaatst, mogelijk in combinatie met waakhonden. Het gaat interessant worden welke ruimte vos, goudjakhals en wolf in Nederland gaan innemen. De reeën in Nederland hebben in ieder geval beslist onbezorgdere tijden gekend.

ARK Natuurontwikkeling maakt zich sterk voor wilde natuur in Nederland. Bij een complete natuur horen natuurlijke processen als begrazing en predatie door roofdieren. Met de aanwezigheid van een roofdier in een landschap verandert het gedrag van zijn prooidieren. De alertheid neemt toe en ze verspreiden zich meer over een gebied. Dit heeft weer gevolgen voor de vegetatie, die op de ene plek de graasdruk voelt toenemen, waar die elders afneemt.

Meer informatie

Tekst en tekening: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling