Sieren de krullen van de kroeskoppelikaan ooit weer onze wetlands?

In tegenstelling tot het roze pak van zijn bekende ‘neefje’ is het verendek van de kroeskoppelikaan zilverachtig wit, met grijze veren aan de punten van zijn vleugels. Ook is de kroeskoppelikaan een flinke kop groter dan de roze pelikaan: hij kan wel 1,80 meter lang worden en een volwassen exemplaar weegt zo’n twaalf kilo. Zijn naam heeft hij te danken aan zijn warrige krullencoupe.

Vandaag de dag vind je de kroeskoppelikaan in ons land alleen in de dierentuin. Dat was ooit anders: tot in de vijftiende eeuw kwam deze gevederde reus voor nabij de Nederlandse riviermondingen en in het laagveengebied langs de kust. In de ondiepe waters ving hij zijn vis en verzamelde hij riet, stokjes en veren om zijn gigantische nest – met een diameter van wel één meter – te bouwen. Maar net als veel andere grote, iconische soorten als bever, kraanvogel en zeearend verdween de kroeskoppelikaan uit ons land door jacht en vernietiging van zijn leefgebied.

Ambassadeur

'Wetlands', waterrijke natuurgebieden zoals laagveengebied, zijn belangrijker dan ooit. Ze slaan CO₂ op én houden water vast. Daarmee bieden ze een natuurlijke bijdrage in de strijd tegen klimaatverandering. De kroeskoppelikaan is een ware ambassadeur voor dit type natte natuur: zijn aanwezigheid onderstreept het belang van verder herstel van waterrijke gebieden in ons land. Bovendien zet de soort het beter zichtbaar maken van hoogspanningsleidingen en het vogelvriendelijker maken van windmolens op de kaart. Dit alles is niet alleen goed voor de kroeskoppelikaan zelf, maar ook voor bijvoorbeeld lepelaar, purperreiger, otter en tal van vissoorten. Zo kan de kroeskoppelikaan fungeren als spreekbuis voor allerlei andere dieren.

Geschikt leefgebied

ARK verkent samen met andere natuurorganisaties of deze iconische vogel weer terug kan keren in de lage landen. Samen met Nederlandse en Vlaamse onderzoekers deed ARK in 2021 een verkennende studie naar de kansen voor de terugkeer van de kroeskoppelikaan in Nederland en Vlaanderen. De conclusies zijn hoopgevend: er is inmiddels weer voldoende geschikt leefgebied voor een zelfstandige populatie in Nederland waarbij het leefgebied in Vlaanderen een aanvullende rol kan vervullen. Helaas is het niet aannemelijk dat de kroeskoppelikaan op eigen kracht terugkeert, daar zou een herintroductie voor nodig zijn. Uit een vervolgstudie moet blijken hoe zo’n herintroductie kan plaatsvinden en welke maatregelen er eerst nog genomen moeten worden om een gebied optimaal geschikt te maken.

In deze verkenning werkt ARK samen met Stichting Het Zeeuwse Landschap, Rewilding Europe, Agentschap Natuur en Bos, Natuurpunt, LandschappenNL, Diergaarde Blijdorp, IUCN NL en Pelican Way of Life. 

Meer informatie

• Download hier (gratis als pdf) de boegbeeldtekening van de kroeskoppelikaan!
• De verkennde studie naar de kansen voor de terugkeer van de kroeskoppelikaan vind je hier (pdf; 6,5 MB). 

Tekst: Marije Schuurs, ARK Natuurontwikkeling
Foto's: Staffan Widstrand, Rewilding Europe
Tekening: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling