Het is weer Groundhog Day op het stikstofdossier
SoortenNLIn de film Groundhog Day beleeft een weerman met een tamelijk onprettig karakter dezelfde saaie rotdag – Groundhog Day – elke dag opnieuw tot hij uiteindelijk orde op zaken stelt en aan het slot van de film bevrijd wordt uit de eeuwige, gekmakende herhaling.
Voor wie de stikstofvoorstellen van het ministerie van Landbouw van de afgelopen jaren op een rijtje zet, is de film een feest van herkenning. Iedere keer worden er instrumenten, modellen en programma’s ontworpen die de vastgelopen machine weer op gang moet brengen terwijl de stikstofreductie en het noodzakelijke natuurherstel naar de toekomst worden verplaatst. Waarna het iedere morgen weer Groundhog Day blijkt te zijn: de maatregelen blijken niet te werken, de modellen zitten ernaast, de vergunningen stranden bij de rechter, de kwaliteit van de natuur gaat verder achteruit en de frustratie neemt toe.
Voor wie dacht dat er eindelijk licht gloorde aan het einde van de tunnel; het ontwerp legalisatieprogramma PAS-meldingen blijkt opnieuw de koplamp van een naderende trein. Het ministerie volhardt in haar fouten en heeft haar zaken voorlopig nog niet op orde. Als het legaliseringsprogramma op deze manier wordt uitgevoerd, is het ook morgen weer Groundhog Day.
Greenpeace Nederland, de twaalf Natuur en Milieufederaties, Milieudefensie en SoortenNL hebben daarom een zienswijze ingediend waarin we dit punt van de Raad van State nog eens herhalen:
Heel veel duidelijker wordt het niet zou je denken: toestemming vooraf mag niet. Toch zet het legalisatieprogramma daar doodleuk op in. We begrijpen de wens van het kabinet om snel tot legalisatie te komen omdat de meeste zogenoemde ‘PAS-melders’ te goeder trouw hebben gehandeld door een melding te doen. Maar wensdenken heeft ons in dit dossier al vaker in de problemen gebracht. We hebben miljarden geïnvesteerd in luchtwassers, in tovervloeren en wonderstallen, maar keer op keer doen die niet wat ze beloven te doen. En bovendien zijn de milieucondities van onze natuur zo verslechterd dat herstelmaatregelen lang niet altijd meer leiden tot herstel. De rek is eruit: in sommige gevallen beheren we onze natuur zelfs kapot. Als je dan nu toch nog een keer begint bij legalisatie van vergunningen voor nog meer uitstoot, begin je aan de verkeerde kant van het probleem. Legalisatie van PAS-melders gaat een gevolg zijn van goed beleid dat onze natuur in gunstige staat van instandhouding brengt, niet andersom, zoals het ministerie nu weer probeert.
Doodlopende weg
Door haast te maken met legalisatie lijkt het alsof het ministerie de boeren en andere ontwikkelaars een dienst bewijst, maar ze worden opnieuw met een kluitje in het riet gestuurd. Als je het Ontwerp legalisatieprogramma (pdf; 0,7 MB) bekijkt, zie je dat de PAS-melders een pijlenschema met Hotel California-kwaliteiten ingestuurd worden: je kunt erin terechtkomen, maar je komt er nooit meer uit.
De route aan de rechterkant loopt in de praktijk dood omdat er niet of nauwelijks beschikbare stikstofruimte is, de route aan de linkerkant loopt dood omdat het 'intern salderen' dat daar staat vooralsnog in strijd is met de Habitatrichtlijn. Juridisch wordt dit uiterst onzeker, alle wegen in het schema lopen dood, de enige zekerheid die je hebt is dat het opnieuw zal leiden tot gedoe, pijn, teleurstelling, onvrede, vertraging en chaos.
Natuur ontbreekt in het schema
Het belangrijkste vakje, waar de rechter ook aan zal toetsen, ontbreekt in het schema. Dat is het vakje waarin zoiets zou staan als: "de soorten en habitats bevinden zich in een gunstige staat van instandhouding of gaan tenminste niet verder achteruit". Zolang we in onze procedures en instrumenten voorrang proberen te geven aan vergunningen voor ontwikkelingen terwijl we de ongunstige staat van de natuur onder het tapijt proberen te vegen, gaat het niet goed komen en is het ook morgen weer Groundhog Day.
Hoe moet het wel?
Het was een boer die opmerkte dat de verstandige keuze eigenlijk altijd omgekeerd is aan wat het beleid voorstelt. Het zal niet altijd kloppen, maar bij dit programma werkt het verrassend goed. Ook in praktische zin. De huidige voorstellen beginnen bij de juridische problematiek en eindigen met een slothoofdstuk over governance, financiën, monitoring en participatie.
Als we het programma bij de uitwerking achterstevoren doorlopen, zou het zelfs goed kunnen komen. We beginnen dan bij participatie, monitoring, financiën en ‘governance’; precies die dingen die nodig zijn om – samen met de betrokkenen – te kunnen sturen op natuurkwaliteit waaruit, als de monitoring laat zien dat het goed gaat, legalisatie kan volgen met rechtszekerheid voor betrokken ontwikkelaars en ondernemers. Het is zelfs goed mogelijk binnen de context van het regeerakkoord, maar op het ministerie en in de Tweede Kamer zullen dan nog wel de nodige wissels moeten worden verzet.
Tekst: Sander Turnhout, SoortenNL
Foto's: SoortenNL; Rijksoverheid