Chimpansee

Oostelijke chimpansees bouwen hun nachtnesten graag op de grond

Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED)
31-MRT-2023 - Lang dachten biologen dat chimpansees hun nesten maar zelden op de grond bouwen. Nieuw onderzoek toont aan dat dit juist een belangrijke component is van het gedragsrepertoire van een ondersoort in Congo. Het onderzoek, waaraan onderzoekers van de UvA meewerkten, is gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Folia Primatologica.

Geen grote lichaamsomvang of vuur maken

Decennialang dachten wetenschappers die primaten bestuderen dat slapen op de grond door mensapen afhankelijk is van een belangrijke voorwaarde. Ze moeten of een grote lichaamsomvang hebben zoals gorilla's, of ze moeten vuur kunnen maken zoals mensen. Chimpansees hebben geen van beide eigenschappen en toch slaapt gemiddeld ongeveer tien procent van de chimpanseepopulaties in het Bili-Uéré landschap, in het noorden van de Democratische Republiek Congo, vaak in nesten op de grond.

De resultaten van het onderzoek zijn gebaseerd op gegevens die tussen 2004 en 2013 zijn verzameld door voormalig promovendus van de Universiteit van Amsterdam Cleve Hicks, momenteel verbonden aan de Universiteit van Warschau (UW). Promovendus aan de UW Toni Romani bestudeerde samen met Hicks de factoren die oostelijke chimpansees (Pan troglodytes schweinfurthii), een ondersoort van de gewone chimpansee, ertoe brengen nesten op de grond te maken.

De onderzoekers werkten voor de publicatie nauw samen met Peter Roessingh en Steph Menken van IBED. Menken begeleidde destijds Hicks tijdens zijn promotieonderzoek en Menken hielp bij de analyse van de gegevens.

Toni Romani in een chimpansee-grondnest

Jacht vermindert het aantal grondnesten

De wetenschappers concluderen dat het voorkomen van grondnesten samenhangt met ecologische factoren zoals dichtere bossen, kluwens van lianen, kruidenplekken en lichtopeningen in het woud. Jacht door mensen bleek de kans op grondnesten te verkleinen of het gedrag helemaal te doen verdwijnen. Bovendien nestelen de chimpansees op significant lagere hoogte in bomen naarmate zij verder van wegen en nederzettingen leven. Toch had menselijke aanwezigheid zonder jacht geen invloed op het nestgedrag op de grond.

Volgens Cleve Hicks is dit laatste een bijzonder interessante bevinding. "Het heeft gevolgen voor beschermingsstrategieën in gebieden waar chimpansees en mensen elkaar vaak tegenkomen. Het blijkt dat in het geval van nestelen op de grond, louter menselijke aanwezigheid het gedrag van chimpansees niet verandert. Het is de jacht die een echte impact heeft. Als dit meer in het algemeen geldt voor andere aspecten van het raakvlak tussen mens en chimpansee, dan is de juiste aanpak misschien niet het weren van mensen uit bossen om de tradities van de grote apen te beschermen, het zogenaamde 'vestingbehoud'. In plaats daarvan is het beter om de jacht op deze bedreigde soort te ontmoedigen, en natuurlijk de ontbossing af te remmen."

Vroege mensachtigen sliepen mogelijk ook op de grond

Interessant genoeg ontdekten de onderzoekers ook dat hogere aantallen grote carnivoren zoals luipaarden en hyena's geen significante invloed hadden op de nestfrequentie of nesthoogte op de grond. Dit zou kunnen betekenen dat vroege mensachtigen lang geleden ook op de grond konden slapen, zelfs vóór de uitvinding van het vuur.

Tekst: IBED
Foto's: Pixabay; Steve Hicks