Gebouwbewonende vleermuizen en stadsvogels zijn voor hun woonruimte al honderden jaren afhankelijk van mensen. Door de bouwwijze waren de gebouwen vanzelf geschikt voor deze dieren, doordat kieren ontstonden en er ruimtes waren onder dakpannen. De afgelopen decennia zijn dit soort plekken fors afgenomen door een andere en strakkere manier van bouwen en renoveren. Het is niet meer vanzelfsprekend dat deze dieren in onze gebouwen kunnen wonen. Door het creëren van extra nest- en verblijfplekken in gemeente Tilburg, Helmond, Eindhoven, Breda en ’s-Hertogenbosch hebben soorten als de gewone dwergvleermuis, huismus en gierzwaluw een steuntje in de rug gekregen. Samen bouwden zij 1400 neststenen voor vogels en inbouwkasten voor vleermuizen in, en er staan nog ruim 500 extra op de planning.
Op het symposium vertelden projectontwikkelaars, architecten, woningcorporaties, gemeenten en ecologen over hun ervaringen en plannen voor een meer natuurinclusieve woonomgeving. Architect Marcel Steeghs van SVP gaat in op het feit dat je – ook zonder inbouw-vleermuiskasten – loze ruimtes in gebouwen met weinig middelen en haast verwaarloosbare investeringen om kunt toveren in fantastische vleermuisverblijven. “Van een eerdere argwaan die ik had voor dit onderwerp, maakte dit me ontzettend enthousiast. Als het toch zo makkelijk is om met weinig middelen fantastische dingen te doen voor die dieren, dan zou je dat vaker moeten doen.”
Natuurinclusief bouwen is al bijna vanzelfsprekend
De afgelopen jaren heeft natuurinclusief bouwen een vogelvlucht genomen. “Bij de start van het project stond dit nog in de kinderschoenen,” zegt Stefan Vreugdenhil van Vogelbescherming. “Maar inmiddels is het concept Natuurinclusief Bouwen echt omarmd. Niet alleen in Brabant, maar ook landelijk.” Ook de stadsecoloog van Tilburg, Mischa Cillessen, sluit zich daarbij aan. “Een leuke verschuiving die ik zag, is dat we van een verplichting vanuit de Wet Natuurbescherming naar proactief werken zijn gegaan. Nu komen de projectontwikkelaars en architecten uit zichzelf naar ons toe met de vraag wat ze in het kader van natuurinclusief bouwen kunnen bijdragen. Dat vind ik in die vijf à zes jaar echt een enorm verschil. Het gaat steeds makkelijker, dat is super.” Rombout van Eekelen, stadsecoloog van Breda, onderstreept dat de wettelijke basis hiervoor wel belangrijk was. “Het natuurinclusief bouwen-project hielp daarnaast om te onderkennen dat het aanbrengen ook een intrinsieke waarde heeft, als leefgebied van heel veel soorten die in de stad leven. Het inbouwen van nest- en verblijfplaatsen is zich daarna als een soort olievlek gaan verspreiden.”
Meer dan alleen het inbouwen van een nest- of vleermuiskast
Maar natuurinclusief bouwen gaat verder dan alleen het creëren van extra woonruimte voor vogels en vleermuizen. Door de woon- en werkomgeving natuurinclusief te ontwerpen, is het mogelijk om gezonde en aantrekkelijke steden en dorpen te creëren. Goed stedelijk groen zorgt voor verkoeling in de zomerhitte, zuivert de lucht en biedt volop ruimte aan natuurlijke stadsbewoners – zoals vogels en vleermuizen – die op hun beurt de insectenstand in balans houden. Tijdens het symposium kwamen in het kader hiervan een paar inspirerende voorbeelden voorbij. Architect Berend Hoffmann van het bureau Common Affairs vertelde hoe het rijtjeshuis van de toekomst eruit ziet: “Biobased, dus gemaakt van natuurlijk materialen, collectieve rioolwaterzuivering, collectieve regenwateropslagtank, collectieve warmtepomp. Veel minder giftige stoffen voor de bewoners, het ademt beter, het is lichter, en zelfs goedkoper. Totaal energieneutraal kan je een biobased huis maken en iets voor de natuur doen. De kennis is er, dus waarom zouden we het niet doen?” Wander van der Kolk van het IVN vult aan: “Je begint met ruimte bieden aan de natuur. Een natuurinclusieve woning moet tegen klimaatverandering bestendig zijn. Het is ook belangrijk om te ontwerpen vanuit de beleving van de mens. Dat je een sociale leefomgeving creëert. Natuur is daar het perfecte middel voor.”
Ook projectontwikkelaar Noor Aghina van Synchroon vertelt hoe binnen Synchroon natuur steeds meer als uitgangspunt genomen wordt bij projecten. “Voorheen gingen we pas nadenken over neststenen en vleermuiskasten op het moment dat we de woningen aan het uitwerken waren. Maar nu kijken we eerst naar het bodemtype, of er water in de buurt is, wat voor dieren er in de omgeving leven en hoe we daar een bijdrage aan kunnen leveren. We nemen de omgeving vanaf het begin mee en ontwerpen niet alleen de gebouwen, maar ook het groen in de straten, de plantsoenen, en de inpassing in de al aanwezige natuur. Voedsel, variatie, veiligheid, het gaat veel verder dan alleen die verblijfplek.”
Natuur én mens als doelsoort van biodiversiteit
En wat is jullie toekomstdroom? Die vraag stelde Marcel Schillemans van de Zoogdiervereniging de stadsecologen van de B5-steden. “Natuur als uitgangspunt nemen en niet de bouw van een woning”, aldus Wouter van Vijfeijken van de gemeente Helmond. “En dat natuur als een volwaardige gesprekspartner wordt meegenomen bij ontwikkelingen”, vult Ellen van Rosmalen van de gemeente Eindhoven aan. Mischa Cillessen hoopt dat de natuurbescherming overboord kan omdat we overal rekening mee houden. “Dat we als mens zorgen voor leven.” En Kees Konings van de gemeente ’s-Hertogenbosch ziet voor zich hoe inwoners van de stad inspiratie vinden in de natuur. “Dat mensen zich verhouden tot de natuur, er kracht uithalen. Natuur is een mooi beeld om je aan te spiegelen. En dat die natuur dichtbij is, is daarvoor heel belangrijk.” Rombout van Eekelen: “Natuur en mens als doelsoort van biodiversiteit. Natuurinclusief bouwen is niet alleen belangrijk voor veel natuur, maar ook voor een prettige en gezonde leefomgeving voor de mens.”
Meer informatie
- Het hele symposium is hier terug te zien
- Het symposium vond plaats in de LocHal in Tillburg, waar tot 20 november 2022 nog een tentoonstelling over Stadsnatuur is te zien
- De LocHal faciliteert ook een KennisCloud over Natuurinclusief Bouwen, waar je kennis en ervaringen kunt delen
- Wil jij ook Natuurinclusief Bouwen? Ga dan naar de Toolbox op bouwnatuurinclusief.nl
Tekst: Vita Hommersen, Zoogdiervereniging
Foto's: Mirjam Verschoor (leadfoto: Stadsecoloog Mischa Cillessen op pad met deelnemers aan het symposium)
Figuren: Vogelbescherming/ Zoogdiervereniging