Japanse stekelhoorn in de Oosterschelde

Vijf jaar Natuurberichten ANEMOON: Win een laagwater excursie!

Stichting ANEMOON
21-JUL-2013 - Vier samen met Stichting ANEMOON het vijfjarig bestaan van Natuurbericht.nl. Doneer tenminste € 20 en win een excursie: maak kennis met de Nederlandse biodiversiteit op de laagwaterlijn langs de Oosterschelde. Vanaf maart 2008 heeft Stichting ANEMOON ruim 175 natuurberichten in de rubriek “Strand & Zee” geplaatst. De ontelbare waarnemingen van honderden vrijwilligers van Stichting ANEMOON vormen de basis voor deze berichten. We hebben aandacht geschonken aan de ontwikkeling van onze mariene biodiversiteit maar ook getracht verwondering over de schoonheid van het Nederlandse onderwaterleven op een breed publiek over te dragen. De meest opmerkelijke waarnemingen van de afgelopen vijf jaren zijn hier samengevat.

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Vier samen met Stichting ANEMOON het vijfjarig bestaan van Natuurbericht.nl. Doneer tenminste € 20 en win een excursie: maak kennis met de Nederlandse biodiversiteit op de laagwaterlijn langs de Oosterschelde. Vanaf maart 2008 heeft Stichting ANEMOON ruim 175 natuurberichten in de rubriek “Strand & Zee” geplaatst. De ontelbare waarnemingen van honderden vrijwilligers van Stichting ANEMOON vormen de basis voor deze berichten. We hebben aandacht geschonken aan de ontwikkeling van onze mariene biodiversiteit maar ook getracht verwondering over de schoonheid van het Nederlandse onderwaterleven op een breed publiek over te dragen. De meest opmerkelijke waarnemingen van de afgelopen vijf jaren zijn hier samengevat.

De natuurberichten van Stichting ANEMOON kunnen we in vier categorieën onderverdelen:
Nieuwe soorten afkomstig van de West-Europese kust: Net als op het land zien we onder water gedurende de jaren geleidelijke veranderingen van de soortenrijkdom. Soorten die normaal voorkomen op de West-Europese kust, maar vroeger niet op de Nederlandse kust werden waargenomen, komen nu zeldzaam of schaars tot soms zelfs massaal hier voor. De opkomst van deze soorten kan onder andere verklaard worden door de gevolgen van de Deltawerken waardoor het brakke water in Zeeland is verdwenen. Ook het geleidelijk opwarmen van het zeewater waardoor zuidelijke soorten naar het noorden oprukken is een belangrijke oorzaak voor biodiversteitsveranderingen. Tegelijkertijd lijken noordelijke soorten hier langzaam te verdwijnen. Een paar typische succesvolle Europese immigranten van de afgelopen vijf jaren zijn de Ruthensparr's grondel, het Oprolkreeftje, de Harlekijnslak en het Wrattig mosdierslakje.

Oprolkreeftje in Oosterschelde, 2009 (foto: Peter H. van Bragt)

Deze soorten kwamen in het verleden slechts zeer zelden hier voor, maar hebben zich de afgelopen vijf jaar succesvol en mogelijk nu ook definitief op onze kust gevestigd. Andere Europese nieuwkomers zijn onder andere de Buikstreepnemertijn, een opmerkelijke worm van ongeveer een meter lengte die zich voedt met andere mariene wormen; de Slanke ringsprietslak, vroeger ook wel Gekroonde ringsprietslak genoemd; en de Weke spons die meer op een marshmallow lijkt dan op een spons.
Soms komen Europese soorten door actief menselijk transport op onze kust terecht. Import van zeedieren en wieren via de grootschalige import van West-Europese weekdieren of als aangroeisel op boten zijn daar typische voorbeelden van. De waarnemingen van de Zonnester, een soort zeester met twaalf armen,

Zonnester in Oosterschelde, 2010 (foto: Peter H. van Bragt)

in 2010, zijn zeer waarschijnlijk te danken aan de import van mosselen. Het Bretelletje is een kleine soort zakpijp die waarschijnlijk als verstekeling op de kiel van een boot in onze kustwateren terecht is gekomen. Maar er zijn zeker ook Europese nieuwkomers die mogelijk toevallig en geheel op eigen kracht op onze kust terecht zijn gekomen.
Het zijn vooral de eerste waarnemingen van Zeenaaktslakken die de afgelopen jaren onder en boven water veel stof hebben doen opwaaien: de Hemelsblauwe knotsslak, Goudstipje, Gekraagde vlokslak, Driekleurige knuppelslak, Geringde knuppelslak en de Veelstippige Kroonslak. In vijf jaar tijd hebben zij onze soortenlijst van Zeenaaktslakken met ruim tien procent doen toenemen.

Hemelsblauwe knotsslak, Oosterschelde 2010 (foto: Peter H. van Bragt)

De gevolgen van extreem koude of warme winters en zomers op onze biodiversiteit: In de Natuurberichten hebben we ook ruimschoots aandacht geschonken aan de gevolgen van uitzonderlijke temperatuurschommelingen. De Gehoornde slijmvis en de Zwartooglipvis leken zich succesvol in de Zeeuwse Delta gevestigd te hebben, maar zijn als gevolg van de recente koude winters hier waarschijnlijk tijdelijk weer verdwenen. De laatste langdurige winter heeft de paaitrek van de Zeekat flink vertraagd. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden in Natuurberichten gepubliceerd.

Gehoornde Slijmvis, Oosterschelde (foto: Peter H. van Bragt)

Exoten: Exoten zijn organismen die op onze kust voorkomen maar hier alleen maar door menselijk transport terecht kunnen zijn gekomen. Aziatische, Amerikaanse en Nieuw-Zeelandse dieren en wieren kunnen niet uit zichzelf naar onze kust migreren. Natuurlijke barrières houden ze tegen. Zij zijn hier onbetwist via menselijk transport terecht gekomen. In veel gevallen hebben de geïmporteerde soorten zich zeer succesvol gevestigd en spreken we zelfs van invasieve soorten. In de Natuurberichten van Stichting Anemoon nemen de exoten een prominente plaats in. Op sommige plaatsen in met name de Zeeuwse Delta bestaat de biomassa al voor meer dan tachtig procent uit exoten. En dat heeft gevolgen voor onze autochtonen soorten. De succesvol uit Azië geïntroduceerde Penseel- en Blaasjeskrabben verdringen in het intergetijdegebied de Gewone strandkrab. De Japanse Stekelhoorn is zich aan het verspreiden in de Oosterschelde en kan op termijn een bedreiging gaan vormen voor onze oesters en mosselen. De Aziatische Gele wratspons verdringt in de zuidelijke Oosterschelde de autochtone fauna. De gevolgen van de explosieve toename van de Amerikaanse Langlob ribkwal zijn nog niet te overzien maar deze soort heeft mogelijk een grote impact op de planktonsamenstelling en daarmee het beschikbare voedsel voor kleine pelagische vissoorten en andere zeedieren. In Natuurberichten over de Amerikaanse venusschelp en de Aziatische rugstreepsteurgarnaal hebben we gelukkig ook kunnen melden dat sommige exoten geen of slechts weinig impact hebben gehad op onze autochtone biodiversiteit. Alles bij elkaar toch reden genoeg om de import van exoten aan banden te leggen. De ecologische schade die exoten veroorzaken is nu al veel te groot.

Aziatische rugstreepsteurgarnaal, Oosterschelde 2010 (foto: Peter H. van Bragt)

Verwonderingen over onze mariene biodiversiteit: In de Natuurberichten van Stichting ANEMOON is vaak aandacht geschonken aan opmerkelijke soorten of het bijzondere gedrag van zeedieren. De complexiteit van de onderwaternatuur blijft ons en hopelijk ook jullie, lezers van de Natuurberichten, fascineren. Wat te denken van parasitaire wormpjes op parasitaire geleedpotigen op Snotolven; dat de mannetjes van onze zeldzame Kortsnuitzeepaardjes met een broedbuidel voor hun nakomelingen zorgen; Zeekatten ook eeneiige tweelingen kunnen voortbrengen; na 50 jaar afwezigheid in 2012 de spinragworm plotseling massaal in de Oosterschelde voorkwam; kwallen ook last hebben van vlooien en die noemen we kwavlooien; rijstkorrelachtige organismen op duikpakken kunnen zitten; een eeuwenoud minuscuul klein wormpje op een digitale foto is ontdekt; of een heremietkreeft die zich heeft gevestigd in een monumentaal historisch pand.

Zwanger mannetje Kortsnuitzeepaardje, Oosterschelde (foto: Peter H. van Bragt)

Als we de bovenstaande selecte litanie van opmerkelijke waarnemingen van de Nederlandse kust bekijken dan zal het duidelijk zijn dat het voor sportduikers, kijkend door een duikbril, of voor strandwandelaars, met een gebogen hoofd op het strand, nooit zal vervelen om naar onze zeedieren en - wieren te kijken. Veel van deze bijzondere waarnemingen hebben we vooral te danken aan de ontwikkelingen van de duiksport, digitale (onderwater) fotografie en het internet. Sportduikers en strandwandelaars zijn zeer actief op de sociale media met het communiceren van hun waarnemingen. Hierdoor worden bijzondere waarnemingen snel gecommuniceerd en zijn er ook bijna altijd prachtige digitale beelden beschikbaar om de waarnemingen te bevestigen. Waar het vroeger vooral wetenschappers waren die onze mariene biodiversiteit bestudeerden kan nu iedereen daar zijn steentje aan bijdragen.

Jubileumactie Natuurbericht vijf jaar
Dit jaar bestaat Natuurbericht.nl vijf jaar en hopen we ons vierduizendste bericht te publiceren. Voor het schrijven van de berichten zijn de betrokken biologen deels afhankelijk van donaties. Om het aantal donaties te verhogen verloten we in het kader van het jubileum tot en met november een groot aantal prijzen. Als u Natuurbericht.nl een warm hart toedraagt, vragen wij u een gift over te maken. Geeft u 20 euro of meer dan maakt u kans op een excursie, lezing, cadeau of iets anders, aangeboden door een organisatie uit de redactieraad.

Win een excursie langs de laagwaterlijn, ...
Stichting ANEMOON
feliciteert Natuurbericht.nl met haar eerste lustrum. Om dit te vieren biedt ANEMOON:

  • voor vier donateurs een privë excursie aan langs de laagwaterlijn van de Oosterschelde. Deze excursie zal op een weekenddag op een nog nader te bepalen datum georganiseerd worden. Door middel van een loting worden vier donateurs geselecteerd die ieder nog een gelukkige natuurliefhebber mogen meebrengen.

...doneer voor woensdag 7 augustus
Iedereen die voor woensdag 7 augustus tenminste 20 euro overmaakt, dingt mee naar deze unieke prijzen. Kijk hier voor meer informatie over de Jubileumactie en hier hoe u kunt doneren. Wint u niet, dan doet u bij de volgende trekking automatisch mee voor de volgende prijs. Doneert u nog eens 20 euro of een veelvoud hiervan, dan wordt de kans op een prijs vergroot.

ANEMOON is een 100% vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor de ANalyse En MOnitoring van de ONderwateroever. Met honderden vrijwilligers, sportduikers en strandwandelaars worden waarnemingen verzameld over de biodiversiteit van onze zoute en zoete wateren. Deze talloze waarnemingen worden onder andere gebruikt voor rapporten, publicaties, en publiekseducatie. Meer informatie over de stichting ANEMOON is te vinden op: www.anemooon.org.

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON.
Met dank aan al die honderden vrijwilligers, sportduikers en strandwandelaars, die de afgelopen jaren hun waarnemingen aan Stichting ANEMOON door hebben gegeven.