Lijst van beschermde Europese libellen verouderd

EIS Kenniscentrum Insecten
24-JAN-2018 - De Europese Habitatrichtlijn biedt bescherming aan een groot aantal planten- en diersoorten. De lijst van beschermde libellen is grotendeels in de jaren '80 vastgesteld maar is ondertussen verouderd. Beken en rivieren in het Middellandse Zeegebied krijgen daardoor nauwelijks Europese bescherming, terwijl juist daar het merendeel van de in Europa bedreigde libellen te vinden is.

Goed natuurbeleid kan niet zonder gegevens over de verspreiding en trend van dieren en planten. Gelukkig is er een toenemend animo onder natuurliefhebbers om hieraan bij te dragen. Een samenwerking van een groot aantal vrijwilligers door geheel Europa heen heeft in 2015 geleid tot de publicatie van de atlas van de Europese libellen. In een recent verschenen wetenschappelijk artikel zijn de atlasgegevens van libellen geanalyseerd waarbij gekeken is naar de verspreiding van diversiteit in Europa. De hoogste diversiteit wordt gevonden in Centraal-Europa, en Nederland behoort voor libellen tot de soortenrijke landen van Europa.

Een vergelijking tussen de soorten die genoemd staan op de Europese habitatrichtlijn en op de Europese Rode lijst liet grote verschillen zien. De bedreigde soorten worden vooral gevonden in stromend water in het Middellandse Zeegebied, terwijl de beschermde soorten vooral in Midden- en West-Europa voorkomen. Dit verschil heeft een historische oorzaak. De lijst met beschermde soorten is gemaakt in de jaren 1980 toen de waterkwaliteit in Midden- en West-Europa erg slecht was, en veel van deze soorten dramatisch achteruit waren gegaan. Goed milieubeleid heeft gezorgd voor een sterke verbetering van de waterkwaliteit en tot een herstel van deze bedreigde soorten. In het Middellandse Zeegebied is de situatie echter verslechterd. Klimaatverandering en een sterke toename in de vraag naar water voor landbouw en drinkwater heeft geleid tot een achteruitgang van beken en rivieren. Zo worden op veel plekken tegenwoordig kleine beken bij de bron afgetapt voor bewatering van onder meer olijven. Helaas genieten veel van dit soort biotopen geen Europese bescherming, en laat het natuurbeleid van een deel van de landen in het Middellandse Zeegebied te wensen over.

De Griekse bronlibel is een van de in het Middellandse Zeegebied bedreigde soorten

De auteurs van het artikel stellen voor om de lijst Europees beschermde libellen uit te breiden met een aantal soorten die karakteristiek zijn voor beken en rivieren in het Middellandse Zeegebied. Het gaat daarbij om een uitbreiding en niet om een vervanging van bestaande soorten. De soorten die reeds op de lijst staan zijn waardevolle indicatoren van bijzondere natuur in Centraal-Europa. Aanpassingen van de lijsten van beschermde soorten is echter een Europese aangelegenheid waarbij allerlei economische motieven een rol spelen. De vrees is dan ook dat een betere Europese bescherming van beken en rivieren in het Middellandse Zeegebied op zich zal laten wachten.

Meer informatie

Tekst: Vincent Kalkman, EIS Kenniscentrum Insecten & Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Vincent Kalkman (leadfoto: beek in Middellandse Zeegebied); Jean-Pierre Boudot