Zoektocht gaande naar op zuurstok lijkende zakpijp

Met de regelmaat van de klok verschijnen berichten over voor Nederland nieuwe ongewervelde zeedieren. Recent waren onder andere meerdere weekdieren (schelpdieren) en een zakpijp in het nieuws. Soms volgt op de ontdekking van een voor ons land nieuwe soort nog een hele speurtocht naar de identiteit. Gaat het bijvoorbeeld om een exoot? Of om de nieuwe vestiging van een in Europese wateren inheems dier? Zo'n gevalletje 'Sherlock Holmes onder water' is momenteel gaande voor een nieuwe zakpijp.

Nieuwe zakpijpen

Sportduikers ontdekten ongeveer een jaar geleden twee nieuwe zakpijpen in de buurt van de Zeelandbrug bij Zierikzee. Van één soort is de identiteit inmiddels achterhaald. De tweede soort houdt momenteel haar identiteit nog verborgen. Beide soorten worden intussen steeds vaker gezien door duikende waarnemers.

Candycane zuurstok

De nieuwe soort laat zich gemakkelijk vinden. De dieren komen plaatselijk al massaal voor nabij de Zeelandbrug bij Zierikzee. Ze worden vooral aangetroffen op oesters en stenen op een diepte van tien tot vijftien meter. Het zijn kleine solitaire zakpijpen, die vaak geaggregeerd bij elkaar leven. Ze hebben een gemiddelde doorsnede van slechts anderhalf tot twee centimeter. Qua vorm doen ze denken aan de Zeebes (Dendrodoa grossularia) een nog kleinere zakpijp. De mantel is rozerood, leerachtig, enigszins gerimpeld en - zoals bij veel kleine zakpijpen - meestal bedekt met slib en diverse andere organismen. Dat zijn vooral mosdierkolonies, sponzen en plakkaten van kolonievormende zakpijpen. Alleen de tot buisjes uitgegroeide in- en uitstroomopeningen (sifonen) zijn dan nog zichtbaar. Voor de nieuweling vormen juist deze sifonen het beste herkenningspunt. Deze zijn namelijk versierd met afwisselend roze en witte strepen. Die doen denken aan het patroon op de 'candycane' zuurstokken die je met kerst vooral in Amerika en Engeland ziet. Hoewel wat voorbarig, omdat nog niet exact bekend is welke wetenschappelijke naam bij het dier hoort, spreken sommige duikers al over de 'Zuurstok-zakpijp'. Uiteraard is dit nog geen officiële Nederlandse naam.

Herkomst en toekomst

Een ongeveer gelijktijdige introductie in de centrale Oosterschelde van twee vergelijkbare nieuwe zakpijpen, een onbekende en een inmiddels bekende, is opmerkelijk. Het is niet onmogelijk dat exemplaren zijn meegelift met de import van schelpdieren. Wellicht kan binnenkort DNA-onderzoek uitsluitsel geven over de identiteit van het nu nog onbekende dier. Stichting ANEMOON vraagt sportduikers waarnemingen te melden via het MOO-portaal. Voor nadere toelichting of voor het doorgeven van waarnemingen die op een andere manier zijn gedaan wordt verwezen naar de website van Stichting ANEMOON.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt en Marianne Ligthart, Stichting ANEMOON (leadfoto: onderwaterbeeld nabij de Zeelandbrug bij Zierikzee. Te zien zijn meerdere exemplaren van de nu nog onbekende zakpijp. Bovendien hydropoliepen, kolonievormende zakpijpen en - rechts van het midden - een Harlekijnslak (Polycera quadrilineata))