Reuzendikhoed: groot, groter, grootst

Enorme exemplaren

Eind 2017 werden aan de Gelderse kant van de IJssel, tegenover Deventer, enkele hele grote paddenstoelen langs de dijk gevonden. Na determinatie bleek het te gaan om de Reuzendikhoed (Leucopaxillus giganteus, RL; Ernstig bedreigd). Normaal wordt de Reuzendikhoed ongeveer 40 centimeter in doorsnede, maar langs de IJssel hadden ze er zin in: één exemplaar was wel 67 centimeter. Dit jaar kwamen de dikhoeden op dezelfde plek als in 2017 tevoorschijn, maar nu was er eentje bij met een doorsnede van 46 centimeter, eveneens groter dan normaal. De Reuzendikhoed heeft zijn naam dus niet voor niets gekregen. Het zijn zeer grote zwammen die niet alleen zeer grote hoeden hebben, maar ook uitgerust zijn met zeer stevige en soms dikke bolle stelen. Ze zijn terrestrisch en leven saprotroof op matig kalkrijke grond. Op de locatie langs de IJssel groeien ze tussen lang, sappig gras.

De Reuzendikhoed is een plaatjeszwam met opvallend veel dicht op elkaar staande plaatjes. De lange plaatjes lopen ietwat af van de steel. De dikhoeden op de groeiplaats 'steunen' als het ware op het onderliggende gras. Het effect daarvan is dat het gras eronder weinig kans krijgt om te groeien en dood gaat. Maar er speelt meer: de Reuzendikhoed maakt clitocybine aan, een antibioticum dat door het mycelium wordt uitgescheiden en het gras doodt. Op de foto's staat het gras eromheen er nog fris bij, maar dat verandert naarmate de paddenstoel langer in het gras staat.

In Nederland komen drie soorten dikhoeden voor: de Reuzendikhoed en de Roomkleurige dikhoed (Leucopaxillus cutefractus). Beiden staan op de Rode Lijst in de categorie 'Ernstig Bedreigd'. Er is nog een derde soort, de Bleke dikhoed (Leucopaxillus albissimus). Deze werd in november 2013 voor het eerst in Nederland gevonden, in het duingebied ten zuiden van IJmuiden. De Bleke dikhoed is nog steeds een zeer zeldzame soort die tot nu toe slechts bekend is van twee vindplaatsen in de duinen.

Dikhoeden lijken met hun dikvlezige hoeden wel wat op ridderzwammen. De sporen zijn dunwandig en wit. De steel staat in het midden van de hoed of iets daarbuiten. De Reuzendikhoed komt van de Nederlandse dikhoeden het meest voor, maar valt ook het meeste op door de enorme hoeden. De andere soorten dikhoeden zijn veel bescheidener van formaat. Soms groeien Reuzendikhoeden in heksenkringen. Vorig jaar stonden ze langs de IJssel in een bescheiden heksenkring met een doorsnede van tien meter. De heksenkring van vorig jaar is zelfs dit jaar nog goed te zien omdat het gras daar veel uitbundiger groeit dan elders in het weiland. Bij heksenkringen van andere paddenstoelen zie je hetzelfde. In Noord-Amerika is ooit een heksenkring van de Reuzendikhoed gevonden met een doorsnede van 700 meter met een (geschatte) ouderdom van bijna 700 jaar. Het zijn dus in alle opzichten reuzen onder de paddenstoelen.

Tekst en foto's: Mike Hirschler, Nederlandse Mycologische Vereniging