Walstrobremraap vestigt zich op rivierduin Winssen

In mei dit jaar is tijdens een vegetatiekartering walstrobremraap aangetroffen op een rivierduin bij Winssen. De soort komt met regelmaat voor in een stroomdalgrasland over een lengte van wel 250 meter. Het betreft groepen van enkele tot tientallen bloeiende exemplaren, ruim 100 exemplaren in totaal. Vaste begeleiders zijn - naast haar gastheer glad walstro - brede ereprijs, zachte haver, echte kruisdistel, knolboterbloem en akkerhoornbloem. Ook geel walstro komt in het stroomdalgrasland voor, maar lijkt op deze locatie niet of nauwelijks als gastheer te fungeren. 

Walstrobremraap (Orobanche caryophyllacea) is een soort van kust- en rivierduinen op zonnige, open tot grazige locaties. Volgens Verspreidingsatlas.nl is deze soort plaatselijk vrij algemeen in de Zeeuwse en Hollandse duinen tot bij Bergen, vrij zeldzaam in het rivierengebied langs de IJssel en elders zeer zeldzaam. In Tolkamer en de Millingerwaard, waar de Rijn het land binnenstroomt, komen diverse soorten bremrapen voor zoals walstrobremraap, distelbremraap, rode bremraap, blauwe én violette bremraap. Deze soorten worden stroomafwaarts echter nauwelijks waargenomen.

Uiterwaard Winssen

Het rivierduin bij Winssen (onderdeel Natura 2000-gebied Rijntakken) is de laatste jaren sterk in ontwikkeling. Rond 2015 zijn op de rivieroevers wilgen verwijderd en de kribben verlaagd voor een betere doorstroming bij hoogwater. Dankzij deze maatregelen is de rivierdynamiek toegenomen, wat resulteert in een grotere afzetting van zand op de reeds aanwezige oeverwal. Hiermee zijn de abiotische randvoorwaarden voor stroomdalgrasland sterk verbeterd. Daarnaast is in 2016 maaisel afkomstig uit Tolkamer geïntroduceerd. Vrijwel zeker is dit de oorzaak van de vestiging van verschillende zeldzame soorten van stroomdalgrasland, waaronder de zeldzame walstrobremraap. En door de gunstige abiotiek heeft deze soort (en diverse andere soorten) zich ter plaatse flink kunnen uitbreiden.

Volgens de NDFF en Staatsbosbeheer is de soort in Winssen niet eerder waargenomen. Waarom lukte het deze soort dan niet eerder (al dan niet op eigen kracht) zich hier te vestigen? Walstrobremraap heeft immers zeer kleine en lichte zaden, die gemakkelijk met de wind en het water kunnen worden meegenomen en afgezet. De dichtstbijzijnde populaties liggen twaalf kilometer stroomopwaarts. De gastheer glad walstro is bovendien in ruime mate aanwezig en was dat waarschijnlijk ook al.

Pas na introductie via maaisel uit Tolkamer heeft de soort zich succesvol weten te vestigen. Bij deze actie is ook zaad van walstrobremraap meegekomen. Wat overigens niet wil zeggen dat de soort dan sowieso een nieuwe populatie vormt. De kans op het vinden van een juiste gastheer en het infecteren ervan blijft klein. De vraag is echter of het wenselijk is om soorten via maaisel (weliswaar uit de regio) te introduceren. Zeker gezien het feit dat diverse soorten van het stroomdalgrasland reeds aanwezig zijn en het rivierduin (nog) in ontwikkeling is en onder invloed staat van de rivier. Staatsbosbeheer meldt dat walstrobremraap ook in de Gelderse Poort op een nieuwe locatie waar maaisel uit Tolkamer is ingebracht is opgedoken. Het betreft een voormalig steenfabrieksterrein dat jaarrond begraasd wordt.

Tekst en foto’s: Johan Loermans, Bureau Waardenburg