Na storm komt... de opruimploeg
ARK Rewilding NederlandDeze en vorige week trokken zware stormen over Nederland. Na Dudley raasde vorige week vrijdag Eunice over ons land; de zwaarste storm sinds decennia, met windstoten tot 145 kilometer per uur. Maar twee stormen waren in de laatste vijftig jaar zwaarder dan deze: één in 1990 en één in 1976. Na de zware storm van vrijdag kwam afgelopen zondag en maandag ook nog storm Franklin langs. Naast veel wind viel er plaatselijk heel erg veel regen. Tal van bomen waren tegen dit geweld niet bestand, waaronder in het bos op de Zeeuwse Slikken van de Heen. Waar Eunice bomen deed breken, wierp opvolger Franklin veel bomen met wortel en al om. In de inmiddels waterverzadigde bodem hadden wortels immers steeds minder houvast.
Opruimploegen
Na zes dagen storm was de ravage in menig bos aanzienlijk. En op de Slikken van de Heen, waar veel dikke en hoge boswilgen zich in de aftakelingsfase bevinden, was dat al helemaal het geval. Veel omgewaaide bomen gaan echter niet dood, maar groeien opnieuw uit. Wilgen en populieren kunnen op die manier keer op keer omwaaien en weer uitlopen en zo veel langer leven dan een wilg die overeind blijft staan. Ook iep, eik, beuk en berk kennen dit trucje. Daarnaast kunnen zware afgebroken takken (van wilgen en populieren) wortels maken en weer uitlopen. Dit zal uiteindelijk leiden tot een dicht en ondoordringbaar bos, zonder openheid en bloemen.
Behalve als er grote grazers rondlopen. Die zijn er als de kippen bij wanneer een boom omwaait of takken verliest. Zoals een hulst alleen stekels aan de blaadjes onderin de struik heeft, zo hebben blaadjes, twijgen en bast ook alleen onderin de boom antivraatstoffen om de grazers weg te houden. Bovendien is de bast bovenin dunner en daardoor eetbaarder. Normaal gesproken kunnen de dieren daar niet bij, maar na een storm ligt plots alles binnen handbereik. De wisenten, wildlevende konikpaarden en Rode Geus-runderen op de Slikken van de Heen sloegen deze week dan ook meteen hun slag en stripten de vers gevallen wilgen van bast en twijgen.
Ontdaan van hun bast zal het gevallen hout niet teruggroeien. Bovendien zijn gestripte bomen kwetsbaarder voor parasitaire paddenstoelen, wat leidt tot ten minste een gedeeltelijke dood. Alleen daar waar de dieren niet bij kunnen, loopt een boom opnieuw uit. Zo blijft de openheid van het bos behouden en verdwijnt het tegelijkertijd niet helemaal. Er staan nog steeds veel bomen overeind en tussen al die gevallen bomen komt vanzelf weer nieuw bos op.
De cyclus van bos en open land
De nieuwe openheid biedt volop kansen aan bloemrijk grasland. En tussen de omgewaaide bomen krijgen jonge doornstruiken weer een kans om te kiemen. Zonlicht laat struiken en bloemen bloeien, insecten floreren en daarvan profiteren vervolgens vogels. Grote grazers houden de jonge struiken nog lange tijd onder controle, maar langzaam groeien de struiken toch steeds verder uit. Ze bieden bescherming aan andere (doorn)struiken en aan de eerste jonge bomen. Zo ontstaat vanuit de nieuwe openheid op termijn nieuw open bos dat vanzelf weer langzaam dichter wordt. Een natuurlijk bos is een bos dat op deze manier voortdurend in beweging is.
Storm is een essentieel onderdeel in deze natuurlijke boscyclus. Net als al die andere rampen, van bosbranden tot insectenplagen en boomziekten. Catastrofes, zoals deze stormen, maken samen met de grote grazers het bos weer open en starten de cyclus van open land naar bos opnieuw. Soms lokaal, zoals na deze stormen, en soms op grote schaal, zoals na een grote bosbrand, grootschalige essentaksterfte of letterzetterplagen. De natuur is niet voor één gat te vangen.
Zelf kijken?
De Slikken van de Heen zijn bij daglicht vrij toegankelijk via twee wandelroutes. Wisenten, koniks, Rode Geuzen en omgewaaide bomen zijn er volop te bewonderen. Je mag van de paden afwijken om om een kudde grote grazers heen te lopen, of zoals nu, om omgevallen bomen te ontwijken.
Meer informatie
Tekst: Leo Linnartz, ARK Natuurontwikkeling
Foto's: Leo Linnartz; Esther Linnartz, FREE Nature
Tekening: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling