Voorjaarskluifzwam in Noord-Holland opvallend vroeg

De Voorjaarskluifzwam (Gyromitra esculenta, RL; Bedreigd) is een ascomyceet (zakjeszwam) met een witte steel met daarop een sterk geplooid stevig geelrood tot zwartbruin vertiel (vruchtbaar) bovendeel. Er zijn exemplaren bekend van twaalf centimeter hoog en vijftien tot twintig centimeter breed. De hele paddenstoel is hol. Ze komen in Nederland hoofdzakelijk voor onder Grove den, soms onder loofbomen en meestal op wat verrijkte plaatsen. In Noord-Holland komt de Voorjaarskluifzwam sinds mensenheugenis voor in de gemeente Bergen onder de Grove dennen van de Eeuwigelaan. Ook worden Voorjaarskluifzwammen in de Sparrenlaan gevonden, een zijlaan van de Eeuwigelaan waar eveneens Grove dennen te vinden zijn.

Twee jaar geleden werd een nieuwe locatie ontdekt onder de Grove dennen van Hortus Alkmaar. Toen was er sprake van minstens acht exemplaren. Vorig jaar kwamen ze hier helemaal niet boven de grond, maar dat was dit jaar wel anders. Volgens de waarnemers moeten er zeker honderd exemplaren hebben gestaan. Ondergetekende is na deze berichtgeving gaan kijken in de Hortus en trof daar inderdaad zeer veel Voorjaarskluifzwammen aan, maar deze waren helaas allemaal bruinzwart en verschrompeld. Had je maar twee weken eerder moeten komen werd mij medegedeeld. Volgens de boeken verschijnen Voorjaarskluifzwammen tussen maart en mei. Duitse literatuur spreekt zelfs over mei en juni. Begin maart is onwaarschijnlijk vroeg voor Voorjaarskluifzwammen. 

Zijn Voorjaarskluifzwammen giftig?

Meestal wordt er niet over de giftigheid van paddenstoelen gesproken, maar de Voorjaarskluifzwam wordt in sommige landen vrij verhandeld voor consumptie. Er zit een stof in die aangeduid wordt als Gyromitrin, een stof die kankerverwekkend zou zijn. Ondanks de erkende toxiciteit wordt de Voorjaarskluifzwam in verschillende landen op de markt gebracht en geconsumeerd, zowel in Europa als Noord-Amerika. De Voorjaarskluifzwam werd nog niet zo lang geleden ook geconsumeerd in Duitsland en Zwitserland. Er werden paddenstoelenmengsels uit met name Polen geïmporteerd. Duitsland en Zwitserland hebben nu de consumptie ontmoedigd door de verkoop ervan te verbieden. Ook in Zweden waarschuwt de Zweedse nationale voedselautoriteit dat deze paddenstoel niet geschikt is voor menselijke consumptie en beperkt het de aankoop van verse Voorjaarskluifzwammen uitsluitend tot restaurants. Toch staat de Voorjaarskluifzwam nog steeds hoog aangeschreven in Oost-Europese landen, zoals in Bulgarije, waar ze traditiegetrouw worden geconsumeerd. Ze worden hier op markten verkocht en ook voor de export geplukt. In Spanje en dan vooral in de oostelijke Pyreneeën, worden ze traditioneel beschouwd als een delicatesse. Veel mensen melden dat ze de Voorjaarskluifzwam vele jaren zonder nadelige gevolgen hebben geconsumeerd. Desondanks wordt de Voorjaarskluifzwam als gevaarlijk vermeld in officiële paddenstoelenlijsten die door de Catalaanse regering zijn gepubliceerd. Officieel is de verkoop aan het publiek in Spanje verboden, maar er wordt blijkbaar niet tegen opgetreden.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Jules van den Broek; Martijn Oud