Rode Lijst Zweefvliegen in de maak

Zweefvliegen zijn net als bijen belangrijke bestuivers. Zij maken daarom onderdeel uit van de Nationale Bijen Strategie. Dat is mede de reden dat er voor deze groep een actuele Rode Lijst beschikbaar komt (naast het feit dat er recent een Europese Rode Lijst voor is gemaakt). Met ongeveer 350 inheemse soorten is de familie net zo soortenrijk als de wilde bijen. Door hun aantrekkelijke uiterlijk en door de beschikbaarheid van goede, Nederlandstalige literatuur zijn veel amateurs actief in het waarnemen van zweefvliegen.

Trends

Het laatste overzicht van de zweefvliegen is de atlas in de serie Nederlandse Fauna. De daarin gepresenteerde zeldzaamheid en trend zijn inmiddels twintig jaar oud. Daarna is er veel veranderd in ons landschap, wat gevolgen kan hebben voor zweefvliegen. Eerder werden Rode Lijsten opgesteld voor Vlaanderen en Europa. Hieruit bleek dat het met de zweefvliegen – net als met de bijen – gemiddeld genomen slecht gaat. Op de Europese Rode Lijst staan 33 soorten die in Nederland voorkomen. Incidenteel onderzoek in Nederland laat zien dat het ook bij ons lokaal slecht gaat met zweefvliegen. Doel van de Rode Lijst is het plaatje voor heel Nederland te schetsen. De Rode Lijst zal gebaseerd worden op een uitvoerige analyse van oude en recente waarnemingen. Zoals bij alle Rode Lijsten, wordt de huidige situatie vergeleken met de situatie van rond 1950. Hoewel Rode Lijsten als zodanig geen formele  juridische status hebben, moeten de provincies wel zorgen voor een gunstige staat van instandhouding van deze soorten (Wet natuurbescherming, art. 1.12.1.c).

Citizen Science

Zoals bij veel andere groepen ongewervelden, worden waarnemingen van zweefvliegen vrijwel uitsluitend verzameld door amateurs. Nederland is op dit punt een gidsland. Wij nodigen iedereen die nog waarnemingen van zweefvliegen heeft die de komende maanden in te voeren, via Waarneming.nl of via een eigen database. Bijzondere belangstelling hebben we voor historische datasets. Waarnemingen die voor 1 april ingestuurd worden, kunnen worden meegenomen in de analyse. Mocht je hulp nodig hebben met invoer, neem even contact op met eis@naturalis.nl onder vermelding van Rode Lijst Zweefvliegen. Ook zijn we op zoek naar mensen die historische populaties van (mogelijk) uitgestorven soorten willen bezoeken. Hiervoor is reiskostenvergoeding beschikbaar.

Indicatorsoorten

De levenswijze van de larven van zweefvliegen is zeer divers en dat maakt hen bij uitstek geschikt om ecologische processen in verschillende habitats te monitoren. Twee groepen zijn bijzonder gebonden aan bos, een habitat waar weinig soorten insecten uit bestaande Rode Lijsten in gevonden worden. Aan de ene kant betreft het soorten met larven in hout, aan de andere kant soorten die carnivoor leven op bladluizen in bomen. Bij elkaar geven deze zweefvliegen een belangrijk inzicht in de kwaliteit van onze bossen. Andere soorten zweefvliegen zijn weer indicatoren voor waterkwaliteit en kwaliteit van onze heideterreinen.

Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten; Dick Bal, ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Foto: Frank Vassen (leadfoto: Stomp elfje (Meliscaeva cinctella), een bosbewonende zweefvlieg die de laatste decennia hard achteruitgegaan is)