Landelijke zoekactie naar meervleermuisverblijven

De meervleermuis is een soort die met name voorkomt in waterrijk laagland en veenweidegebieden. Hier vliegt ze met volle vaart vlak boven het wateroppervlak en boven weides om insecten te vangen. Ze zoekt haar verblijfplaats met name in warme spouwmuren van bijvoorbeeld woonhuizen, maar ook onder dakpannen. Precies de plekken die nu door de na-isolatiegolf worden aangepakt. In totaal zijn er in Nederland zo’n 70 kraamkolonies meervleermuizen, verspreid over ongeveer 200 huizen. Een kolonie heeft een vast netwerk van een aantal verblijfplaatsen, waartussen gewisseld kan worden. Maar niet alle verblijfplaatsen zijn bekend. Op sommige plekken betreft het enkele onbekende verblijfplaatsen, maar over het hele land zijn ook ‘blinde vlekken’ aanwezig. Hier zijn sterke vermoedens van kwetsbare kraamkolonies, maar zijn de exacte locaties nog onbekend. Door dieren te vangen en te zenderen, kunnen verblijfplaatsen worden teruggevonden en hopelijk worden veiliggesteld.

Vinden, vangen, volgen

Een aantal onderzoekers zoekt bij grote watergangen in de buurt van bekende verblijfplaatsen met een batdetector naar grote hoeveelheden langsvliegende meervleermuizen. Grote aantallen duiden op een vliegroute die de verblijfplaats verbindt met een jachtgebied. Wanneer een vliegroute is vastgesteld, gaan daags daarna een aantal bevoegde vleermuisvangers het water in, verpakt in een waadpak en zwemband, om met speciale netten de meervleermuizen te vangen. Ze noteren alle gegevens van de gevangen vleermuizen. Als het dier voldoet aan een aantal condities, krijgt het een klein zendertje tussen de schouderbladen. Het zendertje zendt hoogfrequente signalen uit, die met antennes en ontvangers kunnen worden opgepikt.

Een dag na het zenderen van de dieren, worden de zenders uitgepeild met een antenne die op een autodak bevestigd is. Met de antenne kan nauwkeurig worden uitgezocht waar de vleermuis zich exact bevindt. Elke dag worden de vleermuizen opnieuw uitgepeild. Dit geeft zicht op waar de vleermuizen zich binnen de gebouwen bevinden en of ze verhuisd zijn. In de avond worden uitvliegende dieren geteld, om zo zicht te krijgen op de totale omvang van de kolonies. De gebouwkenmerken van de vastgestelde verblijfplaatsen dragen bij aan kennis over de voorkeuren van de meervleermuis, om mogelijk in de toekomst een geschikte kunstmatige verblijfplaats te realiseren – aan vleermuiskasten heeft deze soort namelijk geen boodschap.

Na-isolatiegolf

Door de na-isolatiegolf staan deze verblijfplaatsen – en daarmee de meervleermuis – onder grote druk. Door het na-isoleren van spouwmuren en daken verdwijnen niet alleen geschikte verblijfplaatsen, maar worden ook volledige kolonies ingesloten en gedood. Vleermuizen kunnen zeer oud worden (tot wel 20 jaar) en krijgen maar één jong per jaar. Ook zijn ze erg honkvast en keren steeds terug naar dezelfde verblijfplaatsen. Omdat kraamkolonies meervleermuizen uit 100 tot wel 500 dieren bestaan, zorgt het verdwijnen van enkele kolonies al snel tot achteruitgang van de populatie – en dat terwijl maar liefst een derde van de Europese populatie en bijna 10 procent van de wereldpopulatie, zich in Nederland voortplant. De meervleermuis is een Europees beschermde diersoort en is op verschillende plekken in Nederland aangewezen als Natura 2000-doelsoort.

Jaar van de Meervleermuis

De Zoogdiervereniging en de Vleermuiswerkgroep Nederland (VLEN) hebben het jaar 2023 uitgeroepen tot het Jaar van de Meervleermuis – en niet voor niks. Door na-isolatie worden verblijven ongeschikt gemaakt en verdwijnen kolonies van deze beschermde soort in rap tempo. Lees hier meer over het Jaar van de Meervleermuis.

Tekst: Kris Lammers
Foto’s: Marjolein van Adrichem (leadfoto: vleermuisvangers in het water om met speciale netten de meervleermuizen te vangen); Marta Falzon; Douwe van der Ploeg