De moderne groene vrijwilliger: Nederlanders zetten zich massaal in voor natuur

Bovendien zien velen zichzelf niet eens als ‘groene vrijwilliger’, terwijl ze wel onbetaald bijdragen aan natuurbehoud en leefbaarheid in hun omgeving. 

Onverwacht groot bereik

Volgens de studie heeft ongeveer 34 procent van de volwassen Nederlanders zich het afgelopen jaar vrijwillig ingezet voor natuur en groen. Dit komt neer op ongeveer vijf miljoen mensen. Een flink deel daarvan ruimt zwerfafval op, en je kunt ook denken aan het onderhouden van buurttuinen en groenstroken, deelnemen aan natuurtellingen, deelnemen aan besluitvorming, of betrokken zijn bij educatieve activiteiten, zoals het geven van natuurwandelingen en rondleidingen.

Voor de meeste mensen gaat het om maximaal een paar uur per maand, maar bij elkaar opgeteld is dat een enorme inzet. “Vrijwilligers zijn van onschatbare waarde,” zegt onderzoeksleider Thomas Mattijssen. “Ze vullen niet alleen professioneel werk aan, maar zorgen ook voor meer variatie in het beheer van natuur en groen.”

Belemmeringen en kansen

Hoewel veel mensen bijdragen, is er nog een grote groep mensen die niet meedoen. Binnen deze groep zegt ruim vijftig procent geen interesse te hebben, vaak door tijdgebrek of gezondheidsredenen. Als het flexibel is en dichtbij huis kan plaatsvinden, dan is er een best grote groep die misschien actief zou willen worden. Hier liggen dus nog kansen om meer mensen te betrekken.

Diversiteit aan vrijwilligers

Het stereotiepe beeld van de oudere vrijwilliger klopt niet meer. Vrijwilligers komen uit alle leeftijdsgroepen en hebben diverse achtergronden. Vrouwen zijn vaker individueel actief, terwijl mannen vaker werken binnen organisaties. Ook zijn er veel burgerwetenschappers, vrijwilligers die zich bezighouden met wetenschappelijke projecten, zoals het tellen van vogels, insecten of planten voor landelijke onderzoeken. Vaak doen ze dit via apps of platforms, denk bijvoorbeeld aan Waarneming.nl.

Drie hoofdgroepen springen eruit:

1. Individuele vrijwilligers (22 procent*) – Mensen die zelfstandig bijdragen, zoals afval in de publieke ruimte opruimen.
2. Organisatie-vrijwilligers (4 procent*) – Vrijwilligers die werken met professionele organisaties.
3. Initiatief-vrijwilligers (8 procent*) – Actief in buurt- of burgerinitiatieven, zonder professionele hulp.

*van de volwassen Nederlanders

Initiatief-vrijwilligers zijn vaak sociaal betrokken in stedelijke gebieden, terwijl organisatie-vrijwilligers het langst actief blijven en de meeste tijd besteden aan hun activiteiten.

Motivatie: meer dan natuur alleen

Vrijwilligers worden niet alleen gedreven door liefde voor natuur. Ze vinden het vaak ook leuk, zijn graag buiten, willen bijdragen aan hun buurt en blijven graag fysiek actief. Ecologische redenen zijn belangrijk, maar sociale en persoonlijke drijfveren spelen ook een rol. Vrijwilligerswerk heeft grote/flinke impact op leefbaarheid in de buurt en gemeenschapsgevoel.

Betekenis voor beleid

De studie toont aan dat groen vrijwilligerswerk niet alleen natuurdoelen ondersteunt, maar ook bijdraagt aan sociale samenhang. Dit is een waardevolle aanvulling op overheids- en organisatie-inspanningen. Om deze inzet te behouden en te versterken, pleiten onderzoekers ervoor dat de betrokkenheid van vrijwilligers gestimuleerd en ondersteund moet worden dat en langetermijnmonitoring nodig is om in te kunnen spelen op behoeften en motivaties van vrijwilligers.

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving om inzicht te krijgen in de betrokkenheid van burgers bij natuur en groen, met als doel het ondersteunen van beleid en langetermijnmonitoring rondom natuurbehoud. Groene vrijwilligers maken Nederland niet alleen groener, maar ook leefbaarder. En dat is iets waar we allemaal van profiteren.

Meer informatie

• Lees hier het hele rapport: De inzet van burgers voor natuur en groen in Nederland

Tekst: Wageningen Social & Economic Research
Foto's: Kars Veling; Shutterstock