Knallend rood bij de vijver

Een van de eerste libellen die in het voorjaar zich laat zien is de vuurjuffer. Deze prachtig rode juffer is de vroegst uitsluipende libel in Nederland. De eerste laten zich al zien vanaf eind maart, na als larve onder water de winter te hebben doorgebracht. De echte piek van het uitsluipen is nu, in mei, en gaat nog tot begin juni door.

Voorkomen & herkenning

De vuurjuffer is een algemene libel die in heel Nederland voorkomt. Hij is niet heel kieskeurig. Wel moet het water een beetje beschut liggen. Daarnaast moet er een gevarieerde onderwatervegetatie zijn en voldoende drijfplanten. Dat maakt een (tuin)vijver ook al snel geschikt. Het is een opvallende soort, vrij groot en met een rood met zwarte tekening. De enige andere rode juffer in Nederland is de koraaljuffer,  maar deze is kleiner en nog roder dan de vuurjuffer. Daarnaast komt de koraaljuffer voor bij vennen en is dus niet in je vijver te verwachten. Een goed kenmerk voor de vuurjuffer zijn de zwarte poten, die van de koraaljuffer zijn oranje. Er zijn natuurlijk ook nog andere rode libellen in Nederland, zoals de vuurlibel en een aantal heidelibellen, maar deze rekenen we tot de ‘echte’ libellen. Die hebben hun vleugels in rusthouding altijd gespreid, in tegenstelling tot de juffers die hun vleugels samenvouwen.

In de tuin

Terug naar de vijver, want daar kan je nu met een beetje geluk iets heel bijzonders zien: een uitsluipende vuurjuffer. De larven van de vuurjuffer brengen hun leven tussen de water- en oeverplanten door. Ze leven meestal twee jaar onder water en overwinteren daar dus ook. Als de omstandigheden optimaal zijn (warm, genoeg eten en weinig vijanden) kan de ontwikkeling van larve naar imago sneller gaan en duurt het stadium als larve maar een jaar. Zodra ze volgroeid zijn, kruipen de larven omhoog het water uit om hun leven verder als libel door te brengen. En dat proces vindt nu in mei plaats. Als je naar de planten kijkt die met hun stengels boven water uitsteken of zoekt op de stengels van oeverplanten, kan je de larvenhuidjes al vinden. Kijk vooral op een paar centimeter boven het wateroppervlak. Daar zullen de meeste zitten, maar ook iets hoger kun je huidjes aantreffen.

Helemaal bijzonder wordt het als je een juffer treft die nog bezig is met uitsluipen. De larve kruipt uit het water omhoog langs een stengel van een plant en zorgt dat hij stevig zit. Het huidje barst open en de verse juffer komt uit het huidje gekropen. Het lijfje en vleugels zien er dan nog wat gek uit. Deze moet de juffer eerst oppompen en dan drogen, waarna de juffer kan vliegen. De knallende rode kleur krijgt hij een dag later. Een mooi proces om eens van dichtbij te kunnen volgen. Neem er wel de tijd voor, want het hele uitsluipproces kan even duren.

Vuurjuffer vindt snel zijn weg

Vuurjuffers weten een geschikte plek voor voortplanting snel te vinden. De aanleg van een vijver in mijn eigen tuin vond plaats in april 2023. Niet al te groot, maar wel met verschillende lagen, afwisselende beplanting en een deel van de dag in de zon. Het jaar erop vond ik al de eerste larvenhuidjes, een teken dat na de aanleg de vijver al snel gevonden werd. Onder andere lantaarntje, vuurjuffer en platbuik vonden hun weg. Nu, twee jaar later, sluipen er (bijna) dagelijks vuurjuffers uit en een snelle blik levert zeker tien huidjes op. Ga je zoeken, dan vind je er nog veel meer.

Meer informatie

• Lok libellen naar je tuin: De Vlinderstichting | Libellenvijver.
• Tel 13 tot 15 juni mee met de Landelijke Libellentelling.

Tekst: Marjelle Molenaar, De Vlinderstichting
Beeld: Dick Noordhof; Marjelle Molenaar