In veertig jaar vogelbevolking Achterhoek sterk veranderd

Vogelbescherming Nederland
5-NOV-2013 - De Vogelwerkgroep Zuidoost-Achterhoek telt al veertig jaar de broedvogels in haar gebied. In die periode is de vogelbevolking sterk veranderd. Kenmerkende soorten van het kleinschalig cultuurlandschap, zoals de ortolaan, paapje en zomertortel, zijn verdwenen of afgenomen. Watervogels, zoals grauwe gans en meerkoet, hebben zich gevestigd of zijn toegenomen. Enkele andere opvallende vogelsoorten hebben een rentree gemaakt.

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op [publicatiedatum]

De Vogelwerkgroep Zuidoost-Achterhoek telt al veertig jaar de broedvogels in haar gebied. In die periode is de vogelbevolking sterk veranderd. Kenmerkende soorten van het kleinschalig cultuurlandschap, zoals ortolaan, paapje en zomertortel, zijn verdwenen of afgenomen. Watervogels, zoals grauwe gans en meerkoet, hebben zich gevestigd of zijn toegenomen. Enkele andere opvallende vogelsoorten hebben een rentree gemaakt.

Al in 1973 is de Vogelwerkgroep Zuidoost-Achterhoek begonnen met diverse typen broedvogeltellingen in haar werkgebied, de omgeving van Winterswijk, Lichtenvoorde en Aalten. Onlangs heeft Robert Kwak van de VWG op de Gelderse Vogelaarsdag de resultaten van veertig jaar tellen gepresenteerd. Ze geven een boeiende kijk op hoe de vogelbevolking van een typisch Oost-Nederlands landschap is veranderd.

Boerderij in de Zuidoost-Achterhoek (foto: Robert Kwak)

Ortolaan verdwenen
Vogels van het voor de Achterhoek kenmerkende kleinschalig cultuurlandschap hebben in die periode een veer gelaten. Zo was voor de ortolaan dit gebied lange tijd een bolwerk; de soort is rond de eeuwwisseling verdwenen. Een soort als de ringmus is sterk achteruitgegaan, net als de zomertortel. De veranderingen zijn vooral terug te voeren op de intensivering van de landbouw en de veranderingen in teeltwijzen, maar ook op het verdwijnen van veel houtwallen. De roodborsttapuit heeft zich recent weer gevestigd.

Rentree van nachtzwaluw
Nachtzwaluw (foto: IVN Vecht & Plassengebied)Vogels van heide zoals klapekster en korhoen, waren in de tijd van de grote ontginningen in de negentiende en twintigste eeuw al vrijwel verdwenen. De kraanvogel echter is sterk toegenomen in Duitsland en komt nu ook in de Achterhoek voor; een duidelijke aanwinst. Nachtzwaluw en boomleeuwerik hebben hun rentree gemaakt.

Nieuw: middelste bonte specht
Bij de bosvogels vinden we vooral een paar nieuwkomers en soorten die een comeback hebben gemaakt, zoals middelste bonte specht, kortsnavelboomkruiper en raaf. De raaf is door bescherming in Nederland sterk toegenomen; het verschijnen van de middelste bonte specht weerspiegelt het ouder worden van het loofbos en wellicht veranderingen in het klimaat. Toch zijn er ook vogels afgenomen, vooral van vochtig loofbos, zoals nachtegaal en matkop.

Stadsvogels afgenomen in aantal
Ook in de groep stadsvogels zijn opmerkelijke veranderingen te zien. Het totale aantal broedparen is in de laatste veertig jaar met vijftig procent afgenomen. Diverse soorten, zoals de zwarte roodstaart, zijn sterk in aantal achteruitgegaan; de kuifleeuwerik is uitgestorven. De groenling, een typische soort van parken en tuinen, is sterk vooruitgegaan in aantal.

Kuifleeuwerik (foto: IVN Vecht & Plassengebied)

Meer en meer watervogels
Watervogels zijn sterk toegenomen, zowel het aantal soorten als het aantal broedparen, door de aanleg van tientallen poelen en plassen. De grauwe gans heeft zich gevestigd, gevolg van de sterke landelijke toename, net zoals knobbelzwaan, nijlgans, kuifeend en krakeend. De meerkoet is bijzonder sterk toegenomen. IJsvogel en grote gele kwikstaart, beide kenmerkende beekvogels rondom Winterswijk, schommelen weliswaar in aantal als gevolg van zachte en strenge winters, maar nemen over de hele linie in aantal toe. Het is het gevolg van het natuurlijker maken van de beekloop, waardoor het leefgebied geschikter wordt.

Aansprekende nieuwkomers
Het dramatische verlies van soorten en aantallen vogels van cultuurland is niet mis en weerspiegelt de teloorgang van de kleinschalige, natuurvriendelijke landbouw in de Zuidoost-Achterhoek. Maar het is niet alleen kommer en kwel. Bij een winst-verliesrekening blijkt het aantal vogelsoorten dat er broedt de laatste tien jaar weer te stijgen. We vinden er aansprekende nieuwkomers onder, zoals oehoe, kraanvogel en middelste bonte specht. Soorten die onder meer profiteren van bescherming en herstel en aanleg van natuurgebieden. En zo reflecteert de broedvogelbevolking vooral de veranderingen in het landschap. De VWG Zuidoost-Achterhoek zal die ook de komende jaren nauwlettend volgen.

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Robert Kwak; IVN Vecht & Plassengebied