Herstellende eikenbomen na kaalvraat

Plaatselijk massale kaalvraat van eikenbomen

De Natuurkalender, Hellingman Onderzoek en Advies, Wageningen University
2-JUN-2017 - Eiken zijn geliefd bij vele insecten. Dit voorjaar hebben veel bomen te maken met massale aanwezigheid van insecten, met kaalvraat tot gevolg. Vooral in het noorden leidt dit op diverse plaatsen tot een winterlandschap. We zijn benieuwd of dit verschijnsel zich voordoet in andere gebieden. Plaats een foto op de Facebookpagina van Nature Today of gebruik de GrowApp.

De massale kaalvraat werd niet eerder opgemerkt, omdat op diverse plekken veel eiken waren bevroren door de vorst in april. Bij nader onderzoek bleek er echter iets anders aan de hand te zijn. Op diverse plaatsen zoals in Norgerholst (Gemeente Noordenveld), maar ook in Havelte, Wittelte, Wapse, Noordwolde (bos bij Spokeplas), Uffelte en tal van andere plaatsen zijn bomen op grote schaal kaalgevreten.

Eikenbomen met kaalvraat

Massale kaalvraat voornamelijk in eiken

Landelijk overzicht: Uw foto’s op Facebook en/of GrowApp?

Een landelijk overzicht van de mate van kaalvraat ontbreekt. We zouden het op prijs stellen als u een foto van eiken (kaalgevreten of niet) bij het bericht op de Facebookpagina van NatureToday plaatst. Geef daarbij ook aan welke plaats het betreft.

Een andere mogelijkheid om de mate van kaalvraat vast te leggen is de GrowApp van het GLOBE programma. Via www.growapp.today kunt u de GrowApp downloaden (voor Android en iOS). Door in de komende dagen en weken regelmatig vanaf dezelfde plaats een foto met de GrowApp te maken is ook het herstel van de eiken met een time-lapse video vast te leggen. Voeg in de beschrijving #kaalvraat toe zodat met het filter alle kaalvraatbomen makkelijk terug te vinden zijn.

Welke insecten hebben deze kaalvraat veroorzaakt?

De kaalvraat is veroorzaakt door een groot aantal insecten, waaronder vooral rupsen en bladwespen. De rupsen van de grote wintervlinder (Erannis defoliaria), kleine wintervlinder (Operophtera brumata), voorjaarsuilen zoals (Orthosia cerasi, Orthosia cruda), plakker (Lymantria dispar), ringelrups (Malacosoma neustria), witvlakvlinder (Orgyia antiqua) en eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) en bladwespen (Symphita - zoals Periclista). Meikevers (Melolontha melolontha) en rozenkevers (Phylloperta horticola) zijn ook massaal aanwezig in de eikenbomen. Uiteraard zitten er meer soorten insecten in de bomen. We beperken ons hieronder slechts tot de meest waargenomen soorten.

Meikever

Rozenkever lust ook graag een eikenblaadje

Veel vogels profiteren van de vele eiwitrijke insecten. Vooral spreeuwen bezoeken met hun jongen massaal de eiken. Meikevers laten zich vallen uit de bomen evenals rupsen, maar worden beneden opgewacht door de hongerige vogels. Ook de loopkever Calosoma inquisitor doet goede zaken dit jaar. Deze is op enkele plekken massaal aanwezig.

Calosoma inquisitor met rups van de kleine wintervlinder

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Film van de kaalvraat en het grote aantal insecten en hun predatoren (Bron: Silvia Hellingman)

Ter illustratie enkele foto’s van de meest waargenomen rupsen in de eiken

Plakker

Kleine voorjaarsuil samen met eikenwantsen op een aardappelgalwesp

Rupsen van de tweestreepvoorjaarsuil, gevallen uit een kaalgevreten eik

Rups van de grote wintervlinder met een bladwesp

Ringelrups

Eikenprocessierupsen op weg naar een lager deel van de boom, waar nog bladeren zijn

Ondergroei ook met veel rupsen

Daar waar er geen blad meer was hoog in de bomen verhuisden de rupsen naar de ondergroei om verder te kunnen eten.

Ondergroei met rupsen van de grote wintervlinder

Herstel van de bomen

Nu de meeste rupsen klaar zijn, beginnen de bomen te herstellen, behalve op plekken waar veel eikenprocessierupsen voorkomen. Die moeten nog een poosje dooreten. In enkele gevallen waar echt geen blad meer aan de boom is, zullen ze verhuizen naar andere bomen die nog wel blad hebben. Eikenprocessierupsen kunnen zich ook verder ontwikkelen in berk, beuk, prunus en zelfs linde als het moet. Vogels en predatoren hebben in ieder geval niets te klagen dit jaar. Er is genoeg voedsel. 

Herstellende bomen

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies en Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s en film: Silvia Hellingman