Vis in de oever

Veel van de grotere watergangen in Nederland zijn strak beschoeid en bieden daardoor weinig paai- en opgroeimogelijkheden voor vissen. Dit resulteert in een arme visfauna met vaak weinig verschillende soorten en lage dichtheden. Vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW) zijn doelen gesteld om de waterkwaliteit, waaronder de visstand te verbeteren.

Natuurvriendelijke oevers

Een door waterbeheerders veelvoudig ingezet middel is het aanleggen van zogenaamde natuurvriendelijke oevers. Sinds 2009 is er zo’n 2.500 kilometer van deze oevers aangelegd in Nederland, en het is de bedoeling om nog meer aan te leggen. De natuurvriendelijke oevers hebben flauwe, ondiepe oevers waarin waterplanten zich goed kunnen ontwikkelen. Voor vissen zijn deze waterplanten van belang voor de voortplanting, het opgroeien van jonge vissen en om voedsel tussen te zoeken.

Evaluatie

Ondanks de grote investeringen voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers, inmiddels tientallen miljoenen euro’s, is er nog relatief weinig onderzoek gedaan naar het functioneren ervan voor vissen. Hoogste tijd voor een evaluatie. Bieden ze werkelijk paai- en opgroeimogelijkheden voor een groot aantal vissoorten? Welke typen natuurvriendelijke oevers en habitats daarbinnen hebben de grootste waarde en wat dragen ze bij aan de visstand in het kanaal? Om hier meer inzicht in te krijgen is RAVON in opdracht van de Provincie Noord-Holland en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier een meerjarig onderzoek gestart naar het functioneren van aangelegde natuurvriendelijke oevers langs het Kanaal Omval-Kolhorn.

Onderzoek gestart

De eerste onderzoeksronde is in juni uitgevoerd. Hierbij zijn de vissen in de natuurvriendelijke oevers en het kanaal zelf geïnventariseerd met behulp van netten en elektrisch vissen. Daarnaast zijn er environmental DNA-monsters genomen om de visgemeenschap in kaart te brengen. Tevens is er bij de ingang van één van de natuurvriendelijke oevers een onderwatercamera geplaatst die filmt welke vissen in en uit zwemmen.

Eerste resultaten

De eerste vangsten laten direct de toegevoegde waarde van de natuurvriendelijke oevers zien. In vergelijking met het kanaal werden in deze oevers meer jonge vissen en meer plantenminnende vissoorten gevangen waaronder rietvoorn, zeelt, tiendoornige stekelbaars, bittervoorn, kleine modderkruiper en snoek. De Europees beschermde bittervoorn werd in drie van de zes onderzochte natuurvriendelijke oevers gevangen, maar niet in het kanaal zelf. Binnen de natuurvriendelijke oevers bleken plantenrijke stukken grotere hoeveelheden vis te herbergen dan de open stukken.

Mee op (rivierdonder) pad?

In het kanaal komt ook de rivierdonderpad voor. Deze soort staat onder druk door de opkomst van exotische grondels als marmergrondel en zwartbekgrondel, die op de drempel staan om het kanaal te koloniseren. Rivierdonderpadden zijn nachtdieren die ’s nachts goed te inventariseren zijn met behulp van een zaklamp. Om hun aanwezigheid in de natuurvriendelijke oevers van het kanaal te onderzoeken worden op 22 september en 6 oktober ’s avonds 'zaklampexcursies' georganiseerd. Onder begeleiding van een ervaren excursieleider zal met behulp van sterke zaklampen in het water worden geschenen om de rivierdonderpadden te inventariseren. Wie weet kunnen op deze manier ook de eerste exotische grondels ontdekt worden. De excursies zijn open voor alle geïnteresseerden. Kijk in de agenda op www.ravon.nl voor meer informatie en om aan te melden.

Tekst: Jelger Herder, RAVON & Jan Kranenbarg
Foto’s: Jelger Herder, Digitalnature.org en RAVON (leadfoto: de natuurvriendelijke oevers bieden ondiep leefgebied waar vissen voedsel kunnen zoeken, opgroeien en schuilen)