Kwakbollen in het kanaal

De rivierdonderpad is een kleine vis die qua lichaamsbouw wat weg heeft van een grote kikkervis. Aan dit bijzondere uiterlijk heeft de soort haar volksnaam 'de kwakbol' te danken. Rivierdonderpadden leven op de bodem verscholen tussen stenen en plantenwortels, en in oeverholten. Overdag verstoppen ze zich; in het donker komen ze tevoorschijn om te jagen op ongewervelden zoals vlokreeften en waterpissebedden.

Onderzoek in de kop van Noord-Holland

Om te evalueren in hoeverre natuurvriendelijke oevers bijdragen aan verbeteringen in de visstand, is RAVON in opdracht van de Provincie Noord-Holland en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier een meerjarig onderzoek in het Omval-Kolhorn kanaal gestart.

In juni en september dit jaar zijn visbemonsteringen uitgevoerd met zegen, elektrovisserij en het verzamelen van eDNA-monsters. Daarnaast zijn er twee excursies geweest waarbij in het donker met een sterke zaklamp is gezocht naar rivierdonderpadden en andere vissen. De rivierdonderpad is daarbij in maar liefst vier van de zes onderzochte natuurvriendelijke oevers, en op drie locaties in het kanaal aangetroffen. Een hoge score voor dit relatief zeldzame dier.

Stilte voor de storm

Landelijk heeft de rivierdonderpad het flink te verduren. Door de sterke opkomst van exotische grondels, zoals zwartbekgrondel en marmergrondel, wordt de soort op veel locaties verdrongen. Tot nu toe zijn er nog geen exotische grondels aangetroffen in het Omval-Kolhorn kanaal, maar het lijkt een kwestie van tijd voor dat zover is. Zowel de zwartbekgrondel (Ursummervaart) als marmergrondel (Ringvaart van de Heerhugowaard) zijn reeds binnen tien kilometer afstand van het kanaal aangetroffen. De kans is groot dat deze soorten zich verder uitbreiden, en het is de vraag in hoeverre de populatie rivierdonderpadden zich vervolgens kan handhaven.

Verder in 2018

In 2018 zal opnieuw gevist worden. Daarnaast worden dan de resultaten van het eDNA-onderzoek verwacht. Deze methode is zeer gevoelig en zal mogelijk de eerste exotische grondels detecteren. In het najaar van 2018 worden er opnieuw zaklampexcursies georganiseerd. Met het oog op de oprukkende grondels is het spannend om te zien hoe de rivierdonderpad het dan doet en of de exoten inmiddels gearriveerd zijn. De excursies zullen te zijner tijd worden aangekondigd via de RAVON-website en zijn open voor alle geïnteresseerden.

Tekst: Jelger Herder, RAVON (i.s.m.Provincie Noord-Holland en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)
Foto's: Jelger Herder; Rik Beentjes