Verdroging is de grootste bedreiging van biodiversiteit

De verdroging speelt al meer dan 75 jaar in de provincie Noord-Brabant. “De oorzaak van verdroging ligt in het rechttrekken en verdiepen van beken en het ontwateren van bossen en landbouwgronden. In de vorige eeuw werd dat grootschalig toegepast,” vertelt Wiel Poelmans. “Het gevolg hiervan is dat jaarlijks 85 procent van de regenval versneld wordt afgevoerd naar de Maas. Terwijl het eigenlijk veel beter zou zijn als dit regenwater voor een groot deel zou infiltreren in de bodem. Daarmee wordt het grondwater op een natuurlijke manier aangevuld en op een natuurlijk peil gehouden.“

Hittestress

Sinds enige tijd is het probleem nog urgenter geworden door de klimaatverandering. “Klimaatverandering leidt tot een hogere hittestress voor de natuur. De toenemende hittegolven en de daarmee gepaard gaande extremere droogteperiodes versterken het probleem voor de biodiversiteit. De grondwaterstanden worden steeds lager en de kwelstromen vallen stil naar lagergelegen Natura 2000-gebieden en andere grondwaterafhankelijke natuurgebieden.”

Infiltratiegebied

Volgens Wiel Poelmans is de huidige verdrogingsaanpak onvoldoende om de problemen goed op te lossen. “Ook de landbouw heeft last van de verdroging,” weet hij. Reden waarom een integrale aanpak steeds noodzakelijker wordt. “Het grootste deel van de Brabantse bossen ligt in infiltratiegebieden. De ontwatering van deze bossen en de omringende landbouwgronden moet zo veel als kan worden aangepakt.”

Pioniersbossen

Om de bossen te behouden zijn meerdere opties noodzakelijk. “De regen moet in de bodem kunnen zakken waar hij valt,” legt Poelmans uit. “Als er genoeg water in de bodem zakt, blijven de grondwaterstromen in stand. Deze kwelstromen worden bedreigd, maar zijn van levensbelang voor gezonde bomen. Door droogte en het wegvallen van de kwelstromen, verzwakken de bomen. Bij verzwakte bomen krijgen plaaginsecten de kans om ze aan te tasten.  De volwassen bomen gaan dood en er ontstaat pioniersbos. Juist zo’n jong bos is desastreus voor de kenmerkende biodiversiteit van bos.” Door de extreme droogtes van de afgelopen jaren is dit proces in een versnelling geraakt.

Sponswerking

Herstel van de verzuurde bodems van deze bossen is ook noodzakelijk. Daarmee kunnen deze bodems beter en meer water gaan vasthouden. Dit zorgt voor aanvulling van de grondwatervoorraad en herstel van de kwelstomen. “De bodem krijgt weer zijn sponswerking,” noemt Poelmans dit. “Het water stroomt minder snel weg. Het is ook gunstig voor de landbouw, want daar is minder extra beregening nodig. En als water in de bodem kan zakken, leidt dit ook tot demping van wateroverlast door extremere buien,” somt Poelmans op.

Rijk-strooisel-soorten

Daarnaast pleit Poelmans voor de aanplant van andere, meerdere boomsoorten in gemengde bossen. Poelmans: “Als je veel bos hebt van bepaalde bomen, ontstaat er ook interne verzuring. De gangbare bomen in onze bossen als dennen, eiken, beuken en sparren, veroorzaken zuur strooisel. Veel van dit strooisel verzuurt dus ook de bodem, naast de stikstofdepositie. Als we bomen vervangen door bijvoorbeeld lindes, zoete kers en esdoorns, krijgt het strooisel een heel andere samenstelling. Deze andere bomen zijn rijk-strooisel-soorten. Ze verminderen de verzuring van de bodem.” 

Bijkomend voordeel is dat er meer CO₂ wordt vastgelegd in de bodem, bossen sneller gaan groeien en dat de biodiversiteit zowel in de bossen als in kwelafhankelijke natuurgebieden een sterke en noodzakelijke impuls krijgt. Dit is ook de kern van de integrale aanpak van verdrogingsbestrijding, klimaatadaptatie en biodiversiteitsherstel in de provincie Noord-Brabant zoals neergezet in de Bossenstrategie Noord-Brabant en de Uitwerking klimaatadaptatie Noord-Brabant.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Wiel Poelmans, beeldbank provincie Noord-Brabant, Arnold van Vliet