Online cursussen geven natuur- en milieu-educatie een boost

Praten tegen een camera en een scherm is heel wat anders dan praten tegen een zaal; je hebt weinig feeling met het publiek. Maar je krijgt wel 1.500 toeschouwers in plaats van 150. “Het is even wennen”, zegt projectleider Ineke Radstaat van De Vlinderstichting. Normaal gesproken geeft De Vlinderstichting jaarlijks vele tientallen lezingen overal in Nederland. Maar sinds corona is spreken voor een volle zaal niet meer zo vanzelfsprekend. “In eerste instantie was ik niet erg enthousiast om het dan maar online te gaan doen”, zegt Radstaat, “maar dat was een inschattingsfout. We bereiken nu meer mensen dan ooit.”

Net dat beetje extra

“Het is ongekend”, zegt Sander Turnhout, strategisch adviseur bij SoortenNL. “Omdat we niet meer naar de mensen toe konden, moesten we op zoek naar alternatieven." En de urgentie was groter dan ooit. Niet alleen vanuit de biodiversiteitscrisis, maar ook omdat mensen tijdens de lockdown de waarde van natuur dieper voelden dan normaal. Het dagelijkse ommetje, een hardlooprondje door het park of een wandeling in het bos bood de rust en ruimte die er in huis niet altijd was. "We wilden die mensen net een beetje extra geven: wanneer is de roofvogel die je ziet nou géén buizerd? Hoe zit het ook alweer met die witte vlinders? Normaal dragen we dit soort kennis over in het veld, met de gids in de hand, maar we besloten het ook online te gaan proberen.”

Fysiek versus online

Het afgelopen jaar hebben heel veel organisaties hun activiteiten verplaatst van de zaal naar het scherm. Niet alleen cursussen, maar ook symposia, landelijke dagen en congressen. Vanwege de aanhoudende onzekerheid worden de meeste activiteiten van begin af aan hybride opgezet. De provincie Gelderland schakelde hun Biodiversiteitsdag binnen een week om naar een digitale meeting die goed bezocht èn goed gewaardeerd werd. Wie rondkijkt in de groene wereld, vindt voorbeelden te over: de IVN online Natuuracademie laat jong en oud beleven hoe leuk, gezond én belangrijk natuur is. Bij Naturalis kunnen kinderen virtueel het museum ontdekken, de marterdag van de Zoogdiervereniging is binnenkort helemaal online en de eerste online Basisursus van Floron trok bijna 700 deelnemers.

Tijdens het aardappels schillen

Het grote voordeel is dat je online niet afhankelijk van de grootte van de zaal of de afstand om te reizen. Ook omdat thuis meekijken een stuk laagdrempeliger is; je kunt lekker vanuit de bank meedoen of gewoon meekijken tijdens het aardappels schillen, dus kunnen er in potentie veel meer mensen meedoen. Maar de afstand blijft ook een nadeel. Bereik is één ding, maar komt de informatie ook over? “Dankzij digitale polls en chats, kunnen we toch een goede interactie op gang brengen tussen deelnemers en experts”, zegt Jeroen van Delft van RAVON, die al verschillende online cursussen reptielen en amfibieën herkennen heeft verzorgd. “Maar het blijft wel een uitdaging”, vult Sander Turnhout aan. “Waarnemen leer je vooral in het veld, van experts die je heel precies aanwijzen wat de kenmerken zijn die het verschil maken. Het valt niet mee om zo’n leerling – gezelrelatie op afstand via een webcam na te bootsen.”

In dit korte filmpje krijg je een kijkje achter de schermen bij de online cursus Planten en Dieren Herkennen van SoortenNL (opgenomen in mei 2021). Vlak van tevoren is het altijd weer spannend: doet de microfoon het, staat de powerpoint goed, werkt de camera?

Achter de schermen bij SoortenNL (Bron: SoortenNL)

Leren in het veld

Toch verandert ook het leren in het veld onder invloed van technologie. Net als in de rest van de wereld wordt ook in het veld de smartphone steeds belangrijker. Via verspreidingsatlas.nl kun je dikke soortenatlassen gewoon in het veld raadplegen. Geluiden van sprinkhanen en vogels kun je afspelen via Wikipedia. Voor hulp bij determineren zijn er apps zoals ObsIdentifty van Waarneming.nl. Op deze website kan je niet alleen waarnemingen invoeren, maar kan je ook heel veel soortinformatie vinden. Met name twijfel bij zeldzaamheden, altijd een heet hangijzer, kun je snel wegnemen als je bijvoorbeeld ziet dat deze recentelijk nog is gezien.

“Zoals veldgidsen steeds worden bijgewerkt op basis van nieuwe data en ervaringen van gebruikers, zo worden ook de identificatietools en invoerportalen steeds weer verbeterd op basis van feedback en behoefte van de gebruikers in het veld”, zegt Jolien Morren van Waarneming.nl.

Al doende leert men

Zoiets geldt ook voor de cursussen en webinars. Deelnemers worden soms een beetje suf gepeild over hoe ze het ervaren hebben, maar toch geven veel mensen hun feedback. De vele enthousiaste reacties zorgen ervoor dat de informatie over soorten en de activiteiten steeds beter worden. In de twintigste eeuw ging het vooral om gidsen, excursies, kampen en onderzoek. Nu worden daar online instrumenten aan toegevoegd. Want mensen enthousiasmeren voor onze prachtige natuur is iets waar je nooit genoeg van krijgt.

SoortenNL organiseert vanaf december een nieuwe serie natuurlezingen. In deze wintereditie is aandacht voor insecten, planten, (trek)vogels en dierensporen. Kijk op soortennl.nl/Cursus-Veldbiologie voor meer informatie.

Tekst: SoortenNL
Foto's: SoortenNL; Ineke Radstaat; Eveline van der Jagt
Film: SoortenNL