Klimaatbestendige riviernatuur

De effecten van klimaatverandering zijn nu al zichtbaar in het rivierengebied. Het water warmt op, uiterwaarden verdrogen en nevengeulen vallen soms droog. De rivierafvoeren worden grilliger. Vooral de verdroging van de uiterwaarden kan voor problemen zorgen, omdat de meeste riviernatuur in meer of mindere mate van water afhankelijk is. Volgens het van Kennisnetwerk OBN onderzoek krijgen vooral de bovenstroomse delen van de Rijntakken en de Grensmaas in de toekomst te maken met verdere verdroging. De hogere watertemperaturen zorgen in eerste instantie voor een groei van waterplanten en algen, maar ook voor een versnelling van bacteriële en chemische processen waardoor meer voedingsstoffen beschikbaar komen. Dit kan leiden tot een toename van algen of kroos en lagere zuurstofgehaltes. Gevoelige soorten zullen hierdoor het onderspit delven.  

Winnaars en verliezers

Onder de flora en fauna zal sprake zijn van winnaars en verliezers. Verdroging leidt er bijvoorbeeld toe dat vochtige habitats – zoals de natte zachthoutooibossen en vossenstaarthooilanden - het moeilijk krijgen. Een soort als rivierfonteinkruid profiteert van klimaatverandering, terwijl gele plomp het juist lastiger krijgt. Het spreekt voor zich dat vissen last hebben van droogvallende nevenwateren. Maar ook afname van de stroming en verandering in temperatuur en het zuurstofgehalte in het water zorgen voor problemen voor vissen. Vooral de kwabaal, maar ook rivierdonderpad en serpeling kunnen slecht tegen hoge watertemperaturen in de zomer. Amfibieën als kamsalamander, rugstreeppad en heikikker komen in de problemen als hun voortplantingswateren te vroeg in het voorjaar droogvallen. Kenmerkende riviervogels zullen merken dat hun broedgebieden en de habitats van hun favoriete voedsel onder druk komen te staan Over het algemeen hebben exoten uit alle soortgroepen een concurrentievoordeel, omdat ze doorgaans beter tegen hogere temperaturen en wisselende omstandigheden kunnen.

Bijsturen en verbinden

De effecten van klimaatverandering zijn grillig en onvoorspelbaar. Dat vraagt om maatwerk en flexibiliteit in het natuurbeheer. Beheerders zullen steeds moeten inspelen en bijsturen om de natuur in het rivierengebied te behouden en versterken. Een belangrijk wapen in deze strijd is het versterken van het ecologische netwerk, maar ook schaalvergroting. Als natuurgebieden goed met elkaar zijn verbonden en groot genoeg zijn, kunnen soorten zich verplaatsen naar drogere of juist nattere plekken wanneer dat nodig is. Beheerders geven aan dat ze vooral behoefte hebben aan goede samenwerking en coördinatie op een hoger schaalniveau. Vaak ligt dit buiten hun directe invloedssfeer. Daar ligt volgens hen echter wel de sleutel voor een effectieve aanpak.

Meer informatie

Heb jij als beheerder of beleidsmedewerker te maken met riviernatuur? Het volledige onderzoeksrapport is te lezen op Natuurkennis.nl. Op 13 oktober organiseert Kennisnetwerk OBN een veldwerkplaats naar aanleiding van dit onderzoek. De dag begint met een presentatie over de te verwachten effecten van klimaatverandering op de riviernatuur. Daarnaast laten wij zien wat beheerders en beleidsmakers kunnen doen: op kleine schaal, in lopende of geplande projecten en in het beheer. Na de lunch volgt een excursie naar de Hemelrijkse waard om de klimaatbestendige maatregelen te bekijken die daar genomen zijn. Meld je aan op Veldwerkplaatsen.nl

Tekst: Sofia Opfer, Kennisnetwerk OBN
Beeld: Wendy Liefveld, Bureau Waardenburg