Een 67 miljoen jaar oude tijdcapsule: fossiele tanden onthullen leefwijze van Triceratops

67 miljoen jaar geleden vonden vijf Triceratopsen de dood. De doodsoorzaak zal altijd deels een mysterie blijven, maar de heftige regenseizoenen in het toenmalige Noord-Amerika zullen hoogstwaarschijnlijk geleid hebben tot overstromingen en een verdrinkingsdood. Miljoenen jaren later kunnen paleontologen de botten opgraven en gebruiken om meer te ontdekken over het leven en het gedrag van Triceratops. Onderzoeker Jimmy de Rooij van Naturalis heeft een artikel gepubliceerd over wat ze tot nu toe hebben ontdekt en hoe ze daar achter zijn gekomen.

Tandglazuur gaat jaren mee

Hoe komt het dat uitgerekend deze plek ons zoveel leert over Triceratops, terwijl deze dinosaurussoort al zo bekend lijkt? Dit massagraf bevat veel goed bewaarde tanden. “Als een Triceratops bepaalde planten eet of water drinkt, komt een deel van de bestanddelen daarvan in het tandglazuur terecht”, vertelt de Rooij. “Net als in vele andere dieren, vormt zich elke dag een nieuw laagje tandglazuur waardoor er een tijdsverloop ontstaat binnen een tand.” Een Triceratops die op meerdere plekken voedsel verschaft, verzamelt op deze manier een afdruk van wat voor voedsel en water hij binnen kreeg in één enkele tand. “Het tandglazuur is zo hard dat het als een soort tijdcapsule miljoenen jaren bewaard kan blijven. Door naar de samenstelling van het tandglazuur te kijken, kunnen onderzoekers (met isotopenanalyse) achterhalen wat en in wat voor soort omgeving de Triceratopsen hebben gegeten in de laatste dagen tot maanden voor hun dood.” 

Triceratopsen bij de rivier

De bestanddelen van het tandglazuur van deze Triceratopsen veranderden door de tijd heen heel weinig. Het lijkt dus dat deze dieren hun voeding veelal van dezelfde locatie haalden. Dat is erg belangrijke informatie, want dit betekent dat Triceratops niet migreerde, maar juist geruime tijd kon doorbrengen op dezelfde plek. En hoe zag deze plek eruit? Het water dat de Triceratopsen uit het massagraf dronken, blijkt uit een zoetwaterrivier te komen. Waarschijnlijk aten de Triceratopsen de vegetatie die daar dichtbij groeide. Dit komt overeen met de samenstelling van het tandglazuur van andere dieren die in het massagraf zijn gevonden, namelijk de kaaimansnoeken en krokodilachtige Champsosaurussen die in rivieren leefden.

Ieder zijn eigen niche

Het massagraf vertelt ook iets over het ecosysteem van 67 miljoen jaar geleden. “Als je naar het gebit van een planteneter kijkt, zie je dat de tanden en de vorm van de kaken zijn aangepast aan het eten van specifieke soorten planten. Dit zagen we ook terug in de samenstelling van het tandglazuur, omdat deze tussen verschillende herbivore dinosaurussen sterk kan verschillen. Zo dachten we eerst dat de plantenetende Hadrosaurus bij rivieren leefde, terwijl Triceratops in landinwaartse bossen geleefd zou moeten hebben. Nu vinden we echter bewijs dat Triceratops ook bij de rivier leefde, en lijken de leefgebieden van Hadrosaurus en Triceratops juist sterk te overlappen. Erg interessant, want we hebben sterk bewijs dat deze dinosaurussen samen voorkwamen in dezelfde periode. Mogelijk hebben ze competitie voor voedsel weten te vermijden omdat de soorten zich hebben gefocust op planten die groeiden op andere hoogtes. Zo kon Hadrosaurus laaghangende bomen bereiken, terwijl Triceratops beperkt was tot het grazen van wat er op de grond groeide.” 

Op zichzelf of toch een groep?

Analyse van het tandglazuur wijst erop dat de vijf Triceratops-individuen dezelfde soorten planten aten en hetzelfde water dronken. “Dit suggereert dat we hier te maken hebben met meerdere dieren die tijdens hun leven en dood samen waren en mogelijk zelfs een kudde vormden. Of we echt te maken hebben met een kudde is nog niet duidelijk. Om die vraag te beantwoorden is verder onderzoek naar het sediment rondom het massagraf nog volop aan de gang.”

Meer informatie

• Het gehele artikel is gepubliceerd in Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology en is online te lezen op Elsevier. 

Tekst: Lieke Ruven en Jimmy de Rooij, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Nadia de Waal; Megan Hulscher