Hoe biodivers zijn de oevers in je buurt? Doe een oevercheck!

Voor het zesde jaar kan iedereen meedoen aan het onderzoek naar oeverplanten. In dit burgeronderzoek van Naturalis Biodiversity Center, helpen natuurliefhebbers de kwaliteit van oevers in kaart te brengen. De opgedane kennis wordt gedeeld met gemeenten en de waterschappen, voor een betere inrichting en beheer van waterkanten ten behoeve van de lokale biodiversiteit.

Bloemrijke oeverkant

Het oeverplantenonderzoek is in 2018 in de Leidse regio begonnen, maar inmiddels zijn deelnemers uit heel Nederland welkom om de oeverkanten te inspecteren van stilstaand of langzaamstromend water. Zowel in stedelijk gebied, als in natuur- en recreatiegebieden, en de polders.

De afgelopen vijf jaar hebben bewoners, studenten van de Universiteit Leiden, en onderzoekers, samen bijna 3200 locaties beoordeeld, waarvan de meerderheid in de provincie Zuid-Holland. Uit de oeverchecks blijkt dat bij een schrikbarende 57 procent van de oevers de vegetatiekwaliteit niet goed is. Naturalis-onderzoeker Jacqueline Henrot legt uit hoe dat komt: "Op deze plekken zijn weinig plantensoorten aanwezig, en de soorten die aanwezig zijn wijzen op een te voedselrijke bodem. Het klinkt tegenstrijdig, maar een bodem die te voedselrijk is, vormt slechte omstandigheden voor de ontwikkeling van een biodiverse en bloemrijke oeverkant."

Een overaanbod aan voedsel kan namelijk een ontwrichting veroorzaken. "Sommige soorten profiteren daarvan en groeien sneller, zoals algen in waterecosystemen en brandnetels in landecosystemen. Daardoor nemen slechts enkele soorten alle plaats in, ten koste van dikwijls veel zeldzamere soorten."

Schakels tussen natuurgebieden

Met de gegevens van het oeverplantenonderzoek kunnen gemeenten, waterschappen, boeren en andere belanghebbenden de locaties identificeren waar een verbetering van de kwaliteit van de vegetatie gewenst is. Ook worden locaties zichtbaar waar de vegetatie al goed scoort. "Deze locaties bieden gunstige leefomstandigheden voor de planten en dieren die aan oevers gebonden zijn", vertelt Henrot. "Bovendien dienen deze plekken als schakels tussen natuurgebieden. Dat geldt momenteel voor slechts 33 procent van de gecheckte oevers."

Voor 14 gemeenten is een rapport opgesteld over de stand van de door hen beheerde oevers, zodat ze hun beleid kunnen aanpassen. De onderzoeksgegevens zijn ook gebruikt door biologiestudenten, om de factoren die de kwaliteit van oevervegetatie bepalen beter te kunnen begrijpen. De interactieve kaart met de 3200 oeverchecks, de gegevens en rapporten zijn vrij toegankelijk op de website.

Een ‘oevercheck’: nuttig, leuk en leerzaam

Hoe werkt zo’n oevercheck? "Gedurende een oevercheck noteer je, met behulp van een app, de aanwezigheid van de 23 gemakkelijk te herkennen plantensoorten die iets zeggen over de kwaliteit van oevers", legt Henrot uit. Afhankelijk van de oever en je ervaring duurt een oevercheck ongeveer 10 tot 15 minuten. Aan het einde van de oevercheck verschijnt de beoordeling van de oever meteen op de kaart.

Deelnemers hoeven geen deskundige te zijn om mee te doen. Op de website Mijnoeverplanten.nl vind je alle nodige informatie om zelfstandig mee te doen en de plantensoorten te leren herkennen. Maak kennis met de soorten die je nodig hebt om de oevercheck te doen en doe de quiz 'Alle indicatorsoorten' om te ontdekken welke indicatoren je nog niet kent. Deelnemers bepalen zelf hoeveel, hoe vaak, en welke oevers ze onderzoeken. Ook kun je kiezen om een oevercheck uit te voeren bij een van de vooraf vastgestelde onderzoekslocaties die op de kaart staan aangegeven.

De onderzoekers raden iedereen aan om mee te doen aan het onderzoek. "Een oevercheck doe je alleen, of samen met iemand anders. Het is een nuttige bijdrage aan biodiversiteitsonderzoek en een leuke manier om de planten, maar ook de insecten en de kikkers langs de oevers te ontdekken."

Meer informatie

• Ga voor meer informatie of om te zien hoe je mee kunt doen naar Mijnoeverplanten.nl.
• Voor vragen kun je terecht bij oeverplanten@gmail.com.
• Het oeverplantenonderzoek is een project van Naturalis Biodiversity Center, ondersteund door Ontdek Natuur met Citizen Science.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Jacqueline Henrot, Naturalis Biodiversity Center