Pacifisch klauwvlokreeftje bouwt kokers en overwoekert massaal

De exotische vlokreeft Ericthonius didymus uit de Pacifische Oceaan werd in ons land ontdekt in de zomer van 2021. Later bleek dat ze hier al eerder waren. Hun Nederlandse naam – Pacifische klauwvlokreeft – danken ze aan hun herkomst en de grote schaarpoot van de mannetjes. Deze vlokreeftjes bouwen kokertjes waarin ze wonen. In de periode na publicatie van de ontdekking bleek het dier zich massaal te ontwikkelen in de Oosterschelde en andere Zeeuwse wateren. Momenteel worden hele oppervlakken overwoekerd en ook krabben en andere organismen zijn niet veilig.

Dramatische toename

Vanaf het najaar van 2022 rapporteren verschillende duikers een 'dramatische toename' van deze klauwvlokreeftjes. Vlokreeften leven tussen wieren, oesters en andere schelpdieren en diverse andere organismen. Via aangroeisel op scheepsrompen, ook van de recreatiescheepvaart, worden ze over de wereld verspreid. Van exoten die terecht komen op een nieuwe plek is bekend dat ze zich explosief kunnen uitbreiden. Toch, dat ze zó snel massaal zouden worden is wel extreem. Duikers spreken van 'miljoenen', 'miljarden', een 'overwoekering' en een 'ramp voor het onderwaterleven in de Oosterschelde'.

Bouwende kreeftjes

Bij kokerbewoners denk je vooral aan kokerwormen als goudkammetjes en waaierkokerwormen. Maar er zijn ook vlokreeftjes (Amphipoda) die in zelfgebouwde woonkokers leven. Marmervlokreeftjes uit het geslacht Jassa – niet te verwarren met de rivierkreeft met de naam Marmerkreeft – bouwen ook kokers met een zijdeachtige slijmafscheiding uit bodemmateriaal en stukjes alg. Jassa marmorata, de Gewone marmervlokreeft (ook wel Gemarmerde slijkgarnaal genoemd) bijvoorbeeld, doet dit vooral in het intergetijdengebied.

Exoten-explosies

De nu massaal optredende vlokreeft is niet de eerste geïntroduceerde kokerbouwende exoot. Al eerder, in september 2019, werd bij Zierikzee Jassa slatteryi aangetroffen, een andere exotische kokerbouwer. Deze was niet zo massaal, maar komt nu ook tussen de nieuwkomers voor. In vergelijking met de Pacifische klauwvlokreeft zijn de kokers van Jassa-soorten gemiddeld dunner, de dieren daarentegen dikker. Behalve een rankere lichaamsbouw heeft de nieuweling ook een dunnere, tweede antenne, waarop roodachtige ringetjes zitten. Ook de uitpuilende, vaak deels rode ogen, zijn opvallend. Onder de microscoop zijn nog andere verschillen te zien, onder meer in de bouw van de schaarpoten.
De huidige bedekking door de nieuwkomers is massaal, zelfs explosief te noemen. Zulke massale toenamen zie je vaker optreden bij nieuw geïntroduceerde exoten. Voorbeelden zijn de Japanse oester, de Amerikaanse zwaardschede, de Druipzakpijp en in het zoete water de Rode Amerikaanse rivierkreeft.

Tijdelijk?

De massale bedekking door de nieuwkomers is extreem. Ze overwoekeren oesters, mossels, sponzen en zelfs rondlopende Noordzeekrabben. Sommige duikers vinden dit zo zielig dat ze zelfs overgaan tot het bevrijden (schoonvegen, dat gaat vrij makkelijk) van de krabben. Door de bedekking krijgen veel andere soorten het heel moeilijk. Zeenaaktslakken bijvoorbeeld, zijn sterk gespecialiseerd qua voedsel. Als dat afneemt of bedekt wordt, zullen de soorten ook afnemen of verdwijnen.
Zijn er dan geen natuurlijke vijanden? Ja, gelukkig wel. Vissen als de Steenbolk en ook de Strandkrab blijken de indringers met koker en al te verorberen. Maar of dat voldoende is, valt nu nog niet te zeggen. Vaak zie je na explosieve toenamen van exoten de boel na enige jaren weer meer in evenwicht komen. Ook nu is het dus weer een kwestie van afwachten en blijven observeren. Objectief, zonder tunnelvisie uiteraard.

Tekst: Adriaan Gmelig Meyling en Rykel de Bruyne, Stichting ANEMOON
Foto's: Marion Haarsma (leadfoto: koker van een kokerworm, overwoekerd door de minieme kokertjes van de Pacifische klauwvlokreeft); Ad Aleman