Na hevige regenval prachtige paddenstoelen op Noord-Veluwe

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is een teveel aan regen niet goed voor het verschijnen van alle paddenstoelensoorten. Maar voor de paddenstoelen die het afgelopen weekend rond Kootwijk werden geteld zal dat niet gelden, gezien de weelde aan soorten die men er aantrof. 

Behalve groepjes Glanzende ridderzwammen (Tricholoma portentosum, Rode Lijst: Bedreigd) werden er ook circa vijfhonderd Dennenslijmkoppen (Hygrophorus hypothejus, Rode Lijst: Kwetsbaar) geteld. Bijzonder, want deze soort staat er om bekend dat ze vooral pas na de eerste nachtvorst tevoorschijn komen. Behalve de vele Dennenslijmkoppen  konden er circa vijftig Gele ridderzwammen (Tricholoma equestre, Rode Lijst: Bedreigd) worden genoteerd en ook nog twee  exemplaren van de met uitsterven bedreigde Grijze vorkplaat (Cantharellula umbonata, Rode Lijst: Ernstig bedreigd).

Het is opvallend dat deze soorten negatief reageren op verzuring en vermesting, maar niet op klimaatopwarming. Aan het grote aantal exemplaren zou je bijna gaan denken dat een overmaat aan neerslag goed is geweest voor deze gevoelige soorten.

Exodus voor alle ridderzwammen?

Ridderzwammen (Tricholoma spec.) zijn een grote groep van stevig gebouwde paddenstoelen. In Nederland komen van deze groep circa 45 soorten en vijf variëteiten voor. Het is een opvallende en ook mooie groep paddenstoelen, die allemaal behoren tot de mycorrhiza-vormers en met bomen in symbiose leven. Ridderzwammen gaan al decennia lang achteruit: in aantallen paddenstoelen, maar ook in het aantal soorten. Bij de meeste komt dat omdat ze nauwelijks bestand zijn tegen verzuring en vermesting. Slechts met negen soorten ridderzwammen gaat het min of meer goed. Maar liefst 32 soorten staan op de Rode Lijst genoteerd, waaronder zeven soorten als 'Ernstig Bedreigd.' Dat betekent dat deze soorten met uitsterven in Nederland worden bedreigd. Daar komen nog vijf soorten bij die al op de Rode Lijst staan genoteerd als 'Verdwenen uit Nederland'. 

Glanzende ridderzwam

Vooral de vondst van de Glanzende ridderzwam en dat in een redelijk aantal had een sterke impact op de stemming van de waarnemers. In het veld wist niemand nog precies om welke Ridderzwam het ging. Dat het een ridderzwam was, werd al vermoed. Maar om welke soort het ging, kon pas naderhand met zeherheid worden vastgesteld. Veel soorten Ridderzwammen zie je tegenwoordig niet meer. 

Ook de Glanzende ridderzwam is een soort waar het al jaren niet goed mee gaat en die op de Rode Lijst staat genoteerd als 'Bedreigd'. Er zijn jaren dat ze niet of nauwelijks worden waargenomen! De Glanzende ridderzwam is een micorrhizasymbiont van Grove den (Pinus sylvestris). Ze komen voor in zowel jonge als volgroeide naaldbossen, maar altijd op zeer voedselarme, droge, enigszins zure, humusarme zandgrond. En dan voornamelijk op stuifzanden (korstmossen-dennenbos). Soms groien ze ook bij eiken (Quercus) en Beuk (Fagus sylvatica) in loofbossen op stuifzand.

Ridderzwammen worden de laatste decennia al minder waargenomen. Een aantal soorten zijn inmiddels uitgestorven. Misschien kunnen deze paddenstoelen een keer als groep worden uitgeroepen tot Paddenstoelen van het Jaar?

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer (leadfoto: glanzende ridderzwam)
Kaart: NDFF