Stormen verantwoordelijk voor verdwijnen houtzwammen?

Onverbiddelijke einde van populier en leemhoed

Tegenwoordig krijgen stormen namen toebedeeld indien er sprake is van code oranje of rood voor windstoten. De uitwerking van een storm kan soms vreemd uit pakken. De krachtigste storm Poly was verantwoordelijk voor het omvallen van vele oude woudreuzen, maar in mijn woonomgeving viel er geen pan van het dak. Natuurlijk vraagt het hogere kennis van de meteorologie om dit te kunnen verklaren. Maar wat wel opviel bij een aantal leden van de Nederlandse Mycologische Vereniging was dat juist veel bomen met grote (hout)zwammen niet bij machte bleken te zijn om overeind te blijven. Zo was de populier aan het begin van de Kogendijk in Bergen (NH) volledig verdwenen door een opruimactiviteit van de gemeente. Vanaf 2006 verscheen aan de voet van deze vitale populier meerdere keren per jaar een grote toef Populierleemhoeden (Agrocybe cylindracea, Rode Lijst: kwetsbaar).

Waarschijnlijk was de populier ooit door een auto beschadigd want de boom staat precies in een bocht van de weg. Vervolgens is de boom door die beschadiging 'besmet' geraakt met de Populierleemhoed, die in 2006 nog de eerste van zijn soort was boven het Noordzeekanaal. Zeventien jaar lang kwamen aan de voet van de boom toefen van de Populierleemhoed meerdere keren per jaar tevoorschijn. Waarschijnlijk mede onder invloed van dit bolwerk wist de Populierleemhoed zich blijvend in deze regio te vestigen. Volgens de Verspreidingsatlas wordt deze leemhoed tegenwoordig beschouwd als een necrotrofe parasiet. In het oude overzicht van de Paddenstoelen van Nederland uit 1999 wordt dat nog betwijfeld. De populier in kwestie vertoonde al die jaren dat de Populierleemhoed aan de voet van de boom tevoorschijn kwam geen enkele vorm van achteruitgang. De boom bleef doorgroeien en nam in die zeventien jaar zelfs behoorlijk in omvang toe. Je gaat er maar vanuit dat de leemhoed de boom uiteindelijk noodlottig werd, maar de storm Poly ligt meer voor de hand.

Oude bomen

Zwakke en oude bomen gaan bij een zware storm als het eerst tegen de vlakte. En dat zijn juist bomen waar je de meeste kans hebt op mooie houtzwammen. Dat maakt liefhebbers van houtzwammen tegenwoordig in toenemende mate toch wat ongerust. Het aantal stormen neemt de laatste jaren schrikbarend toe. Een aantal jaren geleden ging er nog een oude boom tegen de vlakte waarop een enorme Essenzwam (Perenniporia fraxinea) zat. Hij was zo groot dat je er op kon staan! Echt grote houtzwammen zijn over het algemeen zeldzaam. Overigens zijn het niet alleen de houtige paddenstoelen die bescherming behoeven. Er is in deze omgeving een Paardenkastanje die minstens zo scheef staat als de beroemde Toren van Pisa. Het is een wonder dat de boom er na de storm Poly nog staat. Aan de voet van deze boom komt al vanaf 2002 meerdere keren per jaar de Zijige inktzwam (Coprinopsis insignis, Rode Lijst: ernstig bedreigd) tevoorschijn. Er zijn in Nederland slechts drie locaties bekend waar deze opmerkelijke inktzwam nog voorkomt. Je moet er niet aan denken dat deze boom binnen afzienbare tijd ook tegen de vlakte gaat. Aan de andere kant is het natuurlijk ook zo dat zware stormen bomen verzwakken waardoor houtzwammen meer kans maken een boom te infecteren. Maar meerjarige houtzwammen maken met de toegenomen stormkansen wel minder kans om oud te worden.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging (leadfoto: Essenzwam)