Situatie vogelgriep momenteel rustig, maar alertheid blijft geboden

De afgelopen jaren zijn er regelmatig grote uitbraken geweest van vogelgriep onder wilde vogels in Nederland. In 2016 was er bijvoorbeeld een grote uitbraak onder voornamelijk Smienten en Kuifeenden, in juni 2022 werden veel Grote sterns het slachtoffer en in het voorjaar van 2023 werden duizenden Kokmeeuwen getroffen. Sindsdien is het relatief rustig, hoewel er nog steeds meldingen binnenkomen van zieke of dode vogels. Ook op pluimveebedrijven zijn er nog meldingen, waarbij de laatste uitbraak op 1 december 2023 plaatsvond in Putten.

Minder virus

De besmettingen met vogelgriep van de afgelopen twee jaar zijn veroorzaakt door het hoog-pathogene virustype H5N1. Er zijn momenteel meerdere varianten van dit type virus aangetroffen in zowel wilde als gehouden vogels. Het is nog niet bekend of deze nieuwe varianten minder besmettelijk zijn voor vogels dan eerdere varianten, of dat er andere verklaringen zijn voor het feit dat er nu minder virus lijkt te circuleren en dat er betrekkelijk weinig uitbraken zijn geweest de afgelopen winter.

Meer immuniteit

Het virus is inmiddels maandenlang aanwezig in wilde vogelpopulaties en veroorzaakt nog steeds sterfte, al is het gelukkig minder dan afgelopen zomer. Sommige vogels hebben een gedeeltelijke bescherming tegen de ziekte opgebouwd waardoor ze minder snel doodgaan, maar ook langer ziek zijn. Dit betekent dat het vaststellen van het virus ingewikkelder is geworden. Het testen van vogels op het vogelgriepvirus gebeurt doorgaans door monsters te nemen uit de luchtpijp en cloaca. Een vogel scheidt (gemiddeld) alleen de eerste zeven dagen van de besmetting virus uit. Als een vogel langer ziek is voordat deze doodgaat, kunnen de tests negatief zijn, maar heeft de vogel misschien toch vogelgriep. Het kan dus zijn dat vogels die symptomen van vogelgriep vertonen, zoals het scheef houden van de kop, rondjes lopen, niet kunnen vliegen, etc., negatief testen. Andere ziekten kunnen deze symptomen overigens ook veroorzaken. Het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) werkt samen met andere onderzoeksinstellingen in Nederland aan betere testmethodes voor het vaststellen van vogelgriep bij dode wilde vogels.

Situatie in Europa

In andere landen in Europa zijn nu ook minder uitbraken dan in het najaar van 2023, maar er komen nog wel uitbraken voor. In onder andere Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Hongarije, België, Polen, Bulgarije, Zweden en het Verenigd Koninkrijk vinden af en toe uitbraken plaats. Wat er de komende maanden zal gebeuren, is moeilijk te voorspellen. Het virus kan weer muteren en het is ook mogelijk dat trekvogels in het voorjaar andere varianten naar Nederland brengen. Het virus is niet weg en zal naar verwachting ook de komende maanden nog in Nederland voorkomen. Op de online vogelgriepradar is te zien dat de kans op de introductie van vogelgriep in onze regio onverminderd hoog blijft (zie figuur hieronder). Deze voorspelling is gebaseerd op een statistisch model dat gebruik maakt van gegevens over de aantallen, verspreiding en trekbewegingen van vogels in Europa.

Blijf dode vogels melden

Zolang er nog vogelgriep in Nederland rondgaat, blijft het belangrijk om dode of zieke vogels snel te melden. Dat kan bij de meldpunten van Sovon of het DWHC.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland en Dutch Wildlife Health Centre (DWHC)
Beeld: Peter de Boer (leadfoto: Meeuwen op broedeiland Stern zijn het slachtoffer geworden van vogelgriep (juni 2023)); Sovon Vogelonderzoek Nederland; EFSA’s Bird Flu Radar op app.bto.org/hpai