Vierde college in de reeks ‘Wat weten we van natuur?’
SoortenNLIn vier colleges gaf Sander Turnhout van SoortenNL inzicht in de systematiek en geschiedenis van het verzamelen van waarnemingen, het controleren van de kwaliteit en de voorwaarden voor constructieve communicatie. In het laatste college van vrijdag 25 juli 2025 werden alle geleerde lessen nogmaals voor het voetlicht gebracht en aangevuld met praktische mogelijkheden om ook toe te treden tot de club van waarnemers.
Waarnemingen invoeren
Een waarneming kan simpelweg worden omschreven als een waarnemer die iets ziet op een bepaalde plaats en op een bepaalde manier. Zo’n incidentele waarneming kan gedeeld worden via diverse platforms. Voor het grote publiek vervult Waarneming.nl, in combinatie met ObsIdentify, een belangrijke rol. Al iets gestructureerder is Tuintelling, waar een gebied zoals je eigen tuin wordt gedefinieerd. Sinds kort is er ook de SoortenKijker om de zogenaamde Basiskwaliteit Natuur (BKN) in je eigen leefomgeving te bekijken. Allemaal methodes om ervoor te zorgen dat een waarneming deel gaat uitmaken van een groter geheel.
Soorten monitoring
Je kunt binnen de natuurmonitoring drie soorten onderscheiden:
- Output: welke maatregelen heb je genomen?
- Outcome: hoe gaat het met de soorten?
- Effect: de relatie tussen output en outcome. Wat werkt en wat niet?
Elke methode heeft specifieke voor- en nadelen. Effectmonitoring bijvoorbeeld loopt vaak maar enkele jaren, is geografisch beperkt en niet opschaalbaar. Het is belangrijk om te zorgen voor samenhang tussen de verschillende soorten natuurmonitoring. Er is op dit moment vaak te weinig methodologische samenhang tussen het meten van bijvoorbeeld maatregelen en soorten. Dat is ook de reden dat het Verbeterprogramma VHR monitoring in het leven is geroepen. Als je weet wat binnen een bepaalde setting aan maatregelen is getroffen en wat het langdurige effect op de indicatorsoorten is geweest, wordt het makkelijker om je beleid te beoordelen.
Transformaties
Meer dan honderd jaar geleden is de natuurmonitoring in Nederland van start gegaan. Inmiddels zijn we met meer dan honderdduizend waarnemers actief bezig met wat Jac. P. Thijsse ‘natuursport’ noemde. Op allerlei – vaak speelse – manieren zorgen we gezamenlijk voor bruikbare data. Door in gebieden te gaan tellen waar een soort nog niet is waargenomen bijvoorbeeld. Door aan de Slootjesdagen deel te nemen. Door mee te doen met een meetprogramma van het Netwerk Ecologische Monitoring. Naast het feit dat al deze activiteiten relevante data opleveren, kleeft hier ook een sterk sociaal aspect aan: het leidt tot transformaties. Mensen die vogels gaan kijken bijvoorbeeld, worden uiteindelijk vogelaar en creëren daarmee voor zichzelf een nieuwe identiteit.
Werken met natuurdata
De wereld van de natuurdata is volop in beweging en zal door de Natuurherstelverordening harder nodig zijn dan ooit. De ontwikkelingen zullen steeds sneller gaan: apps worden mede door de invloed van AI steeds accurater, data zullen nog meer gedeeld worden, het ‘data grid’ of netwerk van gegevens zal steeds meer vertakkingen krijgen. Toch blijft die waarnemer die een bijzondere waarneming wil delen de basis. De waarnemer die anderen wil laten weten hoe mooi en gevarieerd onze natuur is. Binnen een wereld waarin deze berg aan data steeds toe zal nemen, is het van belang dat de context van data nooit uit het oog wordt verloren. Anders leidt het gebruik van data gemakkelijk tot verkeerde duidingen. Het is essentieel dat we discussies over de bescherming van onze natuur voeren vanuit een gemeenschappelijke basis.
Terugkijken
Wil je meer weten over de wereld van de natuurdata of heb je een college gemist? Alle vier de colleges zijn terug te kijken.
Het vierde en laatste college in de reeks 'Wat weten we van natuur?'
Tekst: Bert de Smidt en Sander Turnhout, SoortenNL
Beeld: Dick Klees, Studio Wolverine