Grote slakken redden en zoeken

Wijngaardslakken zijn onze grootste landbewonende huisjesslakken. Ze wonen in een bol huisje dat gemakkelijk vijf centimeter groot kan worden. In ons land komen twee soorten voor: de Wijngaardslak (Helix pomatia), hier Gewone wijngaardslak genoemd, en de zeer nauw verwante Gebandeerde wijngaardslak (Helix lucorum). De Gewone wijngaardslak kan vijf tot tien jaar oud worden en is onze meest geliefde landslak. Die liefde valt uiteen in twee categorieën. Aan de ene kant zien onderzoekers en natuurvrienden dit als een zeer sympathiek dier met een boeiende leefwijze. Alleen al over het uitgebreide liefdesspel en het leggen van eieren zijn dikke boeken volgeschreven. Bovendien laten ze levende planten meestal met rust en eten ze voornamelijk bladstrooisel. Aan de andere kant is er de gastronomische liefde: als escargot is het een gewaardeerde delicatesse. Dat is ook de reden waarom deze soort in de Europese Unie en dus ook in ons land beschermd is; ze worden anders wegverzameld voor de consumptie. Die bescherming geldt alleen voor de Gewone wijngaardslak. Voor de Gebandeerde wijngaardslak is niets geregeld. En dat is ze onlangs zo goed als fataal geworden.

Mooier van kleur

De Gebandeerde wijngaardslak is sterker gekleurd dan de Gewone. De huisjes hebben mooie donkerbruine kleurbanden en vallen daardoor veel meer op. Oorspronkelijk horen ze thuis in het gebied rond de Middellandse Zee. In Spanje wordt de soort 'Caracol turco' (Turkse slak) genoemd, al komen ze veel wijder verspreid voor, onder andere op de Balkan. Sinds 1997, en vermoedelijk al eerder, leeft een grote, florerende populatie in Zutphen, op een ruderaal terrein aan de noordkant van de stad. Deze populatie wordt al vele jaren in de gaten gehouden. De ontdekker die het voorkomen bij Zutpen wereldkundig maakte, is Kasper Reinink. Hij was er verleden maand bij toen het grootste gedeelte van de populatie onder het zand verdween. Er moet gebouwd worden. Kasper redde aanvankelijk circa honderd dieren en later nog ongeveer tachtig. Dat is slechts een zeer klein deel van de rijke populatie die er tot voor kort was. In overleg zijn vervolgens in de buurt twee andere locaties gevonden waar de dieren konden worden uitgezet. Of ze het zullen redden, zal de toekomst moeten uitwijzen.

Gewone wijngaardslak zoeken

Omdat de Gewone wijngaardslak zo streng beschermd is, vindt in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring iedere zes jaar een landelijke inventarisatie plaats om te onderzoeken waar Nederlands grootste huisjesslak nog voorkomt. Juist deze maand (mei 2023) wordt de huidige inventarisatieperiode afgerond. Doel daarbij is het terugvinden (opnieuw vaststellen) in 66 gebieden (atlashokken) van 10 bij 10 kilometer waaruit de soort al langer dan 100 jaar bekend is. Voor 63 hokken is dat gelukt. We hebben dus nog een paar weken om de soort in de resterende 3 hokken terug te vinden.   

Nieuwe ronde, hulp gevraagd

Vanaf juni 2023 start er een nieuwe inventarisatieronde. En ook nu is het weer de bedoeling dat we de Wijngaardslak op zo veel mogelijk plekken terugvinden. Dat betreft met name de voorkomens in Zuid-Limburg en de bolwerken in de Hollandse duingebieden. Daarnaast zijn er diverse kleinere, verspreid over het land liggende vindplaatsen. De achterliggende gedachte is om ervoor te zorgen dat deze bekende grote en sympathieke - bekijk deze bedachtzame dieren maar eens een tijdje - landslak in ieder geval niet verdwijnt uit de gebieden waar hij al langer dan 100 jaar leeft.

Iedereen kan meedoen

• Wijngaardslakken zoeken is niet moeilijk. Met de inventarisatiekaart Slakken vinken (pdf: 2,8 MB) of de poster duik in een struik (pdf: 3,3 MB) kan iedereen de soorten leren herkennen. En dan is het een kwestie van zoeken tijdens of direct na regenachtig weer. Want: 'takkeweer is slakkenweer'. En heeft u deze grote jongens - of meisjes: het zijn hermafrodiete dieren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen - eenmaal gevonden (het is nu paartijd), geef dat dan door via Waarneming.nl, Verspreidingsatlas.nl of/en per mail naar Stichting ANEMOON. 

Tekst: Inge van Lente en Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON
Foto's: Kasper Reinink (leadfoto: geredde Gebandeerde wijngaardslakken uit Zutphen. Nu ter overleving uitgezet in twee hopelijk geschikte gebieden in de nabije omgeving); Adriaan Gmelig Meyling