Nieuwe veldgids voor de land- en zoetwatermollusken — diverse nieuwe soorten sinds 2016

Nieuwe verspreidingskaartjes en erwtenmossels

Wat is er nieuw aan deze uitgave? Een algemene verandering in de nieuwe veldgids is dat de verspreidingskaartjes geactualiseerd zijn aan de hand van de NDFF Verspreidingsatlas Weekdieren 2024. Daarnaast zijn er beschrijvingen en foto’s toegevoegd van 22 soorten die sinds 2016 als toevoegingen aan de Nederlandse weekdierfauna beschouwd worden. Soms zijn die toegevoegde soorten geen nieuwkomers, maar soorten die eerder als variëteiten van bepaalde soorten werden gezien en die nu als ‘echte’ soorten erkend worden. Dat heeft zich voorgedaan bij vier soorten van de erwtenmossels: drie variëteiten van de Doffe ertwenmossel (Euglesa casertana) en één van de Glanzende erwtenmossel (Euglesa nitida) zijn als nieuwe soorten in de veldgids opgenomen.

Spectaculaire nieuwe mutsnaakslakken

Bij de landslakken zijn er echt een paar nieuwe soorten ontdekt of bijgekomen. Spectaculair was de ontdekking in 2020 van een populatie van de Grote mutsnaaktslak (Daudebardia rufa) in Zuid-Limburg, die op de vindplaats waarschijnlijk samenleeft met een kleinere populatie van de Kleine mutsnaaktslak (Daudebardia brevipes).

Nieuwe land-huisjesslakken

Boeiend is de entree in Nederland van de Zuidelijke glansslak (Morlina glabra). Deze slak werd voor het eerst in 2018 langs de Maas ten noorden van Maastricht gevonden. Hij breidde zich in het Maasdal snel uit en verspreidt zich ook in noordelijke richting, in 2022 werd de soort al bij Elsloo aangetroffen. In 2016 werd in Cadzand-Bad de mediterrane Gevlekte grasslak (Xerotricha conspurcata) gevonden. Het is onduidelijk of de populatie daar nog aanwezig is, maar inmiddels is deze soort ook uit andere plaatsen in Nederland gemeld.

Brakwatersoorten

Brak water was in de afgelopen tien jaar ook een bron van nieuwe soorten. Al in 2014 was er in het Noordzeekanaal een klein slakje gevonden dat niet op naam gebracht kon worden. Er moest DNA-onderzoek aan te pas komen om het slakje te herleiden tot een soort uit Uruguay: Heleobia charruana, inmiddels voorzien van de Nederlandse naam Zuid-Amerikaans brakwaterhorentje. Een in 2018 nieuw ontdekte mossel in het Noordzeekanaal is de Gebogen traliemossel (Ischadium recurvum). Op basis van de groeilijnen op de grootste exemplaren kon beredeneerd worden dat deze soort al sinds 2012 in het Noordzeekanaal aanwezig moet zijn geweest.

Eieren van zoetwaterslakken, een heel nieuw hoofdstuk

Een geheel nieuwe sectie in de veldgids is gewijd aan de eikapsels van zoetwaterslakken. Die zijn in hoge mate soortspecifiek zodat van een vondst van een eikapsel kan worden afgeleid welke soort zich in dat biotoop voortplant. De eikapsels van 26 soorten zoetwaterslakken worden besproken, geïllustreerd met tekeningen. Van veel eikapsels worden ook foto’s gepresenteerd.

Samenwerking en uitgave

De auteur van de Veldgids Slakken en mossels, Bert Jansen, heeft bij de actualisatie naar de Veldgids Land- en zoetwatermollusken samengewerkt met editor Gerard Majoor. De uitgave van de nieuwe KNNV veldgids is mogelijk gemaakt door de Nederlandse Malacologische Vereniging en de Stichting Stibeman. We vertrouwen erop dat deze nieuwe veldgids van nut zal zijn voor zowel professionals als hobbyisten die zich bezighouden met weekdieren (mollusken) in Nederland.

Tekst: Gerard Majoor, Nederlandse Malacologische Vereniging; Rykel de Bruyne, Stichting ANEMOON en Nederlandse Malacologische Vereniging
Beeld: Stef Keulen (leadfoto: in 2020 werd een populatie van de Grote mutsnaaktslak ontdekt langs de Eyserbeek); Martin Melchers; Bert Jansen