Magnolia in Ede verschil in ontwikkeling tussen half april 2020 en half april 2021

Stand van lente nu vergelijkbaar met vijftig jaar geleden

De Natuurkalender, GLOBE Nederland, Wageningen University
18-APR-2021 - We hadden een vroege voorlente, maar door de hele koude april verliep de ontwikkeling in de natuur de afgelopen weken tergend traag. De planten komen inmiddels zeer laat in bloei. De huidige timing is vergelijkbaar met het gemiddelde van vijftig jaar geleden en dat zijn we niet meer gewend. Een mooie kans voor het Natuurkalenderonderzoek. Geef ook jouw eerstelingen door.

Het fluitenkruid komt in het midden van het land voorzichtig in bloei, de bloemknoppen van appelbomen staan al enige tijd op het punt om open te barsten maar stellen dat nog even uit, berken in het zuiden van het land geven al pollen af maar in het noorden zijn ze nog niet zo ver en heel geleidelijk komen de eerste eiken in blad. Door de aanhoudend lage temperaturen in april verloopt de ontwikkeling in de natuur letterlijk in slow motion. De trage ontwikkeling nu staat in schril contrast met het begin van het groeiseizoen. De eerste hazelaars bloeiden extreem vroeg en het sneeuwklokje bloeide vier weken eerder dan wat vijftig jaar geleden normaal was. Die voorsprong is totaal weg en inmiddels is de huidige timing vergelijkbaar met het gemiddelde van vijftig jaar geleden. In vergelijking met vorig jaar ligt de natuur inmiddels zelfs drie weken tot een maand achter. Dat blijkt uit de waarnemingen die door vrijwilligers en scholieren in heel Nederland gedaan worden in het kader van het fenologische netwerk De Natuurkalender en de GrowApp. Zie onderaan het bericht een groot aantal GrowApp-voorbeelden uit heel Nederland

Twee witte paardenkastanjes op de campus in Wageningen zijn sinds 2017 nog niet zo laat in blad gekomen. Tot nu toe was in 2018 de bladontplooiing het laatst

Niet meer gewend aan wat normaal was

De zeer lage temperaturen in april verklaren de trage lente. Volgens het KNMI is de eerste helft van april in De Bilt uitgekomen op 5,2 graden Celsius. Dat is 3,5 graden kouder dan wat we tegenwoordig normaal vinden. Rond 1900 kwam zo’n temperatuurafwijking in april nog elke twee à drie jaar voor, nu is dat eens in de zestig jaar. Deze temperaturen van de negentiende eeuw en de bijbehorende late ontwikkeling in de natuur zijn we inmiddels niet meer gewend. Door de twee korte periodes met temperaturen rond en zelfs boven de 20 graden lijkt de kou in april misschien wel nog bijzonderder.

Vorstschade

Het is wel de combinatie van deze extremen die gevolgen kunnen hebben voor de natuur. Veel fruitbomen staan door de hoge temperaturen eerder in het jaar al in bloei of op het punt om in bloei te komen. De vorst van de afgelopen dagen kan vorstschade veroorzaakt hebben. Doordat de ontwikkeling vrijwel stil stond tijdens de bloei neemt de kans op vorstschade toe. In een eerder natuurbericht lieten we al zien dat door klimaatverandering de kans op nachtvorstschade toeneemt.

Verschil in snelheid bloesemontwikkeling appelboom in de jaren 2017 tot en met 2021. Dit jaar is het laatste jaar uit de reeks

Kou in april gunstig voor weidevogels

Door de lage temperaturen vliegen er minder bestuivers wat de kans op bestuiving verkleint. Tegelijkertijd bloeien de planten langer waardoor insecten meer tijd hebben om de bloemen te bestuiven. Voor de weidevogels is de ouderwetse snelheid van grasgroei mogelijk wel gunstig. Het zal langer duren voordat de eerste snede gedaan wordt. Bij een normale temperatuur in mei zal rond 20 mei het gras gemaaid gaan worden. Nog steeds niet heel laat maar ook niet extreem vroeg waardoor jongen langer de tijd krijgen zich te ontwikkelen. Uiteraard is dit nog afhankelijk van de temperatuur in de komende weken.

Verschil in ontwikkeling gras in weiland in Bennekom tussen de jaren 2017 tot en met 2021

De natuur ontwaakt, kijk je mee?

Meldingen Nature Today op 16 april van wat er in de natuur gaande is in Nederland. Volg je favoriete soorten en ontvang rond het middaguur meldingen in de Nature Today App zodra iets verandert in het levensstadiumWil je actief op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in de natuur maak dan net als inmiddels 33 duizend anderen een gratis Nature Today-account aan. Als je met je account inlogt op NatureToday.nl of in de Nature Today App (Apple en Google Play) kun je vogels, zoogdieren, planten, dagvlinders en libellen gaan volgen. Je krijgt dan een melding als jouw soorten in een ander levensstadium komen. Afgelopen week waren er bijvoorbeeld meldingen dat de jongen van de geelgors uit het ei komen, dat de groene specht en kauw eieren zijn gaan leggen en het maarts viooltje bijna uitgebloeid is.

Help de ontwikkeling in de natuur vast te leggen

Help ook mee de ontwikkeling in de natuur vast te leggen door jouw eerstelingen door te geven via Natuurkalender.nl en/of door je eigen timelapse-video’s te maken met de GrowApp (Google Play, Apple). Kijk op de overzichtspagina van april of van mei om te zien welke eerstelingen we met De Natuurkalender in deze tijd van het jaar in de gaten houden. Je bent uiteraard vrij om te kiezen welke soorten je in de gaten houdt. Elke waarneming is waardevol.

Hieronder staat een groot aantal voorbeelden van foto’s uit GrowApp timelapse-video’s die duidelijk maken hoe groot het verschil dit jaar is met vorig jaar. Klik op de foto om naar de timelapse-video op GrowApp.today te gaan. Met de GrowApp kun je eenvoudig zelf een serie beginnen. GrowApp is voortgekomen uit het Natuurkalender-onderzoek en ontwikkeld in het kader van het wereldwijde GLOBE-programma.

Locaties in Europa (Nederland uitgelicht) waar de afgelopen maand foto’s zijn toegevoegd aan een timelapse-video. De cijfers in de bolletjes geven het aantal fotolocaties weer in dat gebied

Een magnolia in Ede lag eind maart al duidelijk achter op de ontwikkeling in 2020 en die is in de eerste helft van april alleen maar groter geworden

Almere. Op 1 april lijkt ontwikkeling in 2020 en 2021 ongeveer gelijk te zijn. In 2020 is de ontwikkeling doorgegaan maar in 2021 vrijwel stil blijven staan

Een negentig jaar oude perenboom in Reusel kom dit jaar op 14 april net in bloei, terwijl hij in 2020 rond deze tijd al vol in blad stond

Een berk in Zutphen. Dit jaar is hij duidelijk het minst ver ontwikkeld

Bladontplooiing eik in Enschede rond half april in de jaren 2017 tot en met 20121

Verschil in bladontplooiing van zomereiken in Ede tussen 2020 en 2021

Verschil in bloei van sierkers en bladontplooiing van treurwilg in Bennekom tussen de jaren 2017 tot en met 2021

Verschil in ontwikkeling bloei en bladontplooiing van sierkersen in Ede tussen 2020 en 2021

Verschil in bladontplooiing van populieren in Almere tussen de jaren 2017 tot en met 2021

Verschil in ontwikkeling planten in een parkje in Veldhoven tussen half april 2020 en 2021

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University en GLOBE Nederland
Foto's: GrowApp.today